2. Antik dunyo iqtisodiy qarashlari

163. Keyns ta`limotiga qanday shart-sharoitlar asos qilib olingan? 164. Keynsning “psixologik qonuni” nimani anglatadi?
Uningcha, asosiy psixologik qonun shundan iboratki, odamlar, odatda, daromadlar ortishi bilan iste’molni ham o‘stiradi, ammo bu o‘sish daromadlar darajasida bo‘lmaydi. Oqibatda daromadlar o‘sishi bilan jamg‘arish ortadi va iste’mol nisbati kamayib boradi. Oxirida esa «samarali talab» kamayadi, talab shunday yo‘l bilan ishlab chiqarish hajmlariga va bandlik darajasiga ta’sir etadi. Iste’mol talabining yetarlicha o‘smasligi yangi investitsiyalarga xarajatlaming oshuvi yo‘li bilan qoplanishi, ya’ni ishlab chiqarish iste’molining ishlab chiqarish vositalariga qarab oshuvi yo‘li bilan qoplanishi mumkin. Shu sababli investitsiyalarning umumiy hajmi bandlik hajmini belgilashda hal qiluvchi roi o‘ynaydi. Keynsning fikricha, investitsiyalar hajmi investitsiyalarga bo‘lgan intilishga bog‘liq. Sohibkor investitsiyalarni kapitalning «eng yuqori samaradorligi» foiz darajasigacha pasaygan paytgacha kengaytiradi (foyda normasi o‘lchanadigan rentabellik). Qiyinchilik shundaki, kapitalning rentabelligi pasayadi, foiz darajasi esa mo‘tadil bo‘ladi. Bu holat yangi investitsiyalar uchun imkoniyatni pasaytiradi, demak, bandlik o‘sishi ham kamayadi. Kapital «eng yuqori samaradorligi»ning pasayishi kapital massasining o‘sishi, shuningdek, kapitalist-tadbirkorlaming bo‘lajak daromadlariga ishonchsizlikka «moyilligi* bilan tushuntiriladi. Keyns ta’limoti bo‘yicha bandlikning umumiy hajmi uch omilga - «iste’molga moyillik*, «eng yuqori samaradorlik» va foiz normasiga bog'liq. Keyns ochgan «asosiy psixologik qonun» uningcha istalgan jamiyat uchun qo‘llanilishi mumkin va iste’mol talabining kamomadi asriy tendensiyaga ega hamda barcha uchun yagona iste’mol qonuni mayjuddir. «Kapitalning eng yuqori samaradorligi», qo‘shimcha kapital birligi tomonidan vujudga keltiriladigan bolajak foydaning shu birlikka ketgan ishlab chiqarish chiqimlariga nisbatidir. Keynsning fikricha, daromad, foyda keltiradigan narsalar kapital hisoblanadi (boshqa omillarda ham shunday).