2-Amaliy mashg’ulot. Turli oziq-ovqat maxsulotlari ishlab chiqarishda qo’llaniladigan xom ashyo turlarini o’rganish. Tayanch iboralar

Kimyoviy yetiltiruvchilar.
Kimyoviy yetiltiruvchilar qandolatchilik va ba’zida 
novvoylik sanoatida tarkibida yog‘ va shakar miqdori ko‘p bo‘lgan mahsulotlarni 
ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Bu sharoitlarda novvoylik achitqilarini qo'llab 
bo‘lmaydi, chunki qandli muhitdagi yuqori osmatik bosim achitqi hujayralarini 
plazmolizga olib keladi. Kimyoviy yetiltiruvchilar sifatida natriy gidrokarbonat 
NaHCOj, ammoniy karbonat (NH^)2COj yoki ularning 88:12 nisbatdagi 
aralashmasidan foydalaniladi. Natriy gidrokarbonat (ichimlik sodasi). Oppoq 
rangli, hidsiz, sho‘r- takroq, kuchsiz nordon ta’mli, suvda eriydigan kristallsimon 
kukun. Lining eruvchanligi suvning haroratiga bog‘liq. Masalan 100 g suvda 5 °C 
haroratda 6,9 g; 15°C da-8,9; 30°C da-11,1; 50°C d a -14,5 g tuz eriydi. Preparat 
tarkibida 98,5% dan kam bo'lmagan miqdorda natriy gidrokarbonat va 1 % dan 
ko‘p bo‘lmagan miqdorda namlik bo'lishi kerak. Mahsulotlarni pishirish jarayonida 
yuqori harorat ta’sirida natriy gidrokarbonat quyidagi sxema bo‘yicha 
parchalanadi: 
2NаНСОз ->Na2C03 + H2O + CO2 

---

Ammoniy karbonat.
Kuciili ammiak hidiga ega bo‘Igan oq mayda donali 
kukun. lining tarkibida ammiakning (NH^) miqdori-28-35%, nouchuvchan 
moddalar-0,02% dan, xloridlar-0,001 % dan ko‘p bo‘l- masligi kerak. Preparat 1:5 
nisbatda suvda to‘liq eriydi. Ammoniy karbonat uglerod dioksidi va suvga gaz 
holidagi ammiak ta’sir ettirish natijasida olinadi. Ammoniy karbonatni yana 
ammoniy sulfid va bo‘rni qizdirish yo‘li bilan ham olish mumkin. Hosil boigan 
ammoniy karbonat haydash yo'li bilan tozalanadi. Preparat germetik mahkam- 
lanadigan idishlarda saqlanishi kerak. 
KRAXMAL VA KRAXMAL MAHSULOTLARI 
Kraxm
al-o‘simliklarning urug'larida, dukkaklarida yoki ildiz- larida 
to'planadigan asosiy zaxira moddadir. Kimyoviy tabiati jihatidan kraxmal 
polisaxarid-bo'lib, uning tuzilishining asosini glu- koza qoldiqlari tashkil etadi. 
Shuning uchun kraxmal gidrolizlanganda glukozagacha parchalanadi va organizm 
tomonidan deyarli to‘liq hazm qilinadi. Insonning kraxmalga bo‘lgan sutkalik 
ehtiyoji 400-450 g. 
Kraxmalning oziq-ovqat bilan bunday miqdorda organizmga tushishi insonning 
energiyaga bo‘lgan talabining yarmini qondiradi. Sanoatda kraxmal, asosan, 
kartoshka va makkajo‘xoridan olinadi. Kartoshka va makkajo‘xorini qayta ishlab, 
kraxmal-patoka korxonalari quruq kraxmal, glukoza, kraxmal potokasining har xil 
turlari, modifikatsiyalangan kraxmal, dekstrinlar, glukoza-fruktoza qiyomlari va 
boshqalarni ishlab chiqaradi. Kraxmal va kraxmal mahsulotlari oziq- ovqat 
sanoatining qandolatchilik, novvoylik, konserva, sut, oziq-ovqat konsentratlari, 
umumiy ovqatlanish mahsulotlari ishlab chiqaruvchi va boshqa tarmoqlarida 
qo‘llaniladi.