|
III BOB. Uzluksiz matematika ta’limi jarayonida innovatsion
tarbiya
3.1. -§. Umumiy metodlari o’rta ta’lim maktablari matematika
fanlarini o’qitishda o’quvchining ayrim shaxsiy sifatlarini tarbiyalash
metodikasi
O'zbekiston Respublikadagi ta'limni rivojlantirishning yangi bosqichida
pedagogik OTMlarning asosiy vazifasi jahon talablari darajasida yangilanib
borayotgan ishlab chiqarish sharoitlariga moslasha oladigan mutahassislarni
tayyorlash, ushbu jarayonda asosiy omil sifatida beriladigan ahborotlar hajmini
e'tirof etish emas, balki ularga nisbatan ijodiy yondashuvni shaklantirish va
mustaqil fikrlash kabi sifatlarni tarbiyalashdan iborat.
“Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” ta'lim-tarbiyaning maqsadini o'tmishdan
qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitdan to'la holis etish, rivojlangan demokratik
davlatlar darajasidagi yuksak ma'naviy va ahloqiy talablarga javob beradigan
yuqori malakali kadrlar tayyorlashdan iborat deb belgilandi [1]. Demak, ta'lim-
tarbiyaning maqsadi butunlay yangilandi, unga mos holda ham mazmunning, ham
pedagogik jarayonning yangilanishi tabiiydir.
So'nggi yillarda ta'lim berishning yangi yo'nalishi sifatida pedagogik
innovatsiyalar rivoj topib kelmoqda. Olimlarning ta'kidlashicha, amaliyotda yo'l
ko'rsatuvchi pedagogik nazariyamizning asosiy kamchiliklaridan biri - bilim va
ta'limning ustunligini hatti bo'rttirib yuborishdadir. Insoniy, ma'naviy, mehnat
tarbiyasi zarariga bilim olishda yodlab olish hajmining ko'payib borishi maktab
hayotida odatiy hol bo'lib qoldi. Bu holatdan chiqish uchun bo'lgan har qanday
harakat innovatsion deb hisoblanadi [17].
Haqiqatan ham, pedagogik tizim saqlanib qolar ekan, bu holda faqat uni
mukammallashtirish haqida gapirish mumkin. Bu masalani ijobiy hal qilish ilg’or
tajribalar, yangi pedagogik texnologiyalarni izlash, ularning didaktik
imkoniyatlarini sinab ko'rgan holda amaliyotga tatbiq etishga bo'lgan hayotiy
ehtiyoji oshib bormoqda. Bundan kelib chiqadigan amaliy hulosa – ig’lor ta'limiy
21
yangiliklarni aniqlash, sinab ko'rish, pedagogik amaliyotga joriy qilishning ilmiy
hulosalarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish tizimini yaratish masalasining
dolzarbligini oshirdi.
Innovatsion pedagogika-hozirgi davrda norasmiy fan sifatida ma'lum
bo'lgan, biroq kun sayin butun jahon soha mutahassislarining e'tiboriga tushib,
jadal rivojlanib borayotgan bilimlar tizimidir [26].
Pedagogik-psixologik adabiyotlar tahlili innovatsion-pedagogik faoliyat
zaruratiga olib keluvchi omillar bir-biri bilan bog’liq ob'ektiv va sub'ektiv
omillarga bo'linishini ko'rsatdi. Ob'ektiv omillarga ta'lim amaliyotining ijtimoiy,
umumilmiy, pedagogik ehtiyojlari kirib, ijtimoiy omillar, avvalambor,
innovatsiyalarning jamiyat rivojiga ta'sirini baholash bilan bog’liq. Insoniyatga,
jumladan, har bir insonga o'zgarish muntazam jarayon sifatida hos bo'lgan
hususiyatdir. U orqali insonning yaxshi hayot uchun kurashi, yangilikka bo'lgan
doimiy intilishi namoyon bo'ladi. Fan va texnikaning rivoji o'zgarishlar ko'lamini
ham kengaytiradi. Bir qator davlatlar tajribasi innovatsiyalarga sarf qilingan
sarmoyalar o'zini doimo oqlashini isbotlab kelmoqda. hozirgi kunda davlatlarning
rivojlanish darajasi innovatiyalar soni va ularni qo'llash darajasi orqali
baholanmoqda [11,19,20].
Ta'lim tizimining rivoji jamiyat rivoji natijasida amalga oshadi. Ijtimoiy
omillarning ta'sirida innovatiyalar ta'lim sohasiga kirib kelmoqda.
Respublikamizdagi ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar ta'lim tizimini,ta'lim-tarbiya
metodologiyasi va texnologiyalarini tubdan yangilash zaruratini, ta'lim-tarbiya
metodologiyasi va texnologiyalarini tubdan yangilash zaruratini keltirib chiqardi.
Bu esa o'z navbatida yosh avlodga ta'lim berish maqsad, o'qituvchi va
o'qituvchilarining o'zaro bog’iq faoliyatiga yangiliklarni kiritishni talab etmoqda.
Yangi ijtimoiy-iqtisodiy aloqalarga o'tilishi turli ta'lim muassasalarining
raqobatbardoshligi masalasini dolzarb qilib qo'ydi. Ta'lim muassasasining
raqobatbardoshligi esa ta'lim-tarbiya jarayonining samaradorligi va sifatiga bog’liq
bo'lib, ularni ta'minlash o'qituvchilar faoliyatining innovatsion faoliyatga
yo'naltirilganlik darajasiga bog’liq. Pedagoglarning innovatsion faoliyatga
22
yo'naltirilganligi esa o'z navbatida ta'lim siyosatidagi o'zgarishlar jamiyat rivojiga
o'z ta'sirini o'tkazmay qolmaydi. Ta'lim jarayonini takomillashtirishning etuk
mutahassislarni tayyorlash, barkamol shahsni shakllantirishga qaratilganligi
ijtimoiy munosabatlarni rivojlantiradi va takomillashtiradi. Shunday qilib,
innovatsion faoliyatga yo'naltirilgan yuqori malakali pedagog kadrlarni tayyorlash
jamiyat rivojining zaruriy shartiga aylandi.
Pedagogikaning inson haqidagi boshqa fanlar bilan aloqasi ta'lim jarayonia
innovatsiyalarni kiritishning umumilmiy omillarini keltirib chiqaradi, hozirgi
kunda pedagogika falsafiy, psixologik, biologik, iqtisodiy, ijtimoiy fanlar bilan
o'zaro aloqada. Bu fanlarda erishilgan zamonaviy yutuqlar, yangi pedagogik g’oya,
nazariya, farazlarning metodologik va nazariy asoslarini tashkil etib, pedagogika
sohasiga ham yangiliklarni kiritish zaruratini keltirib chiqarmoqda [27].
O'qituvchi pedagogik faoliyatga innovatsionlarni kiritishning pedagogik
omillari zamonaviy pedagogika fanining rivoji bilan bog’liq bo'lib, ta'lim
jarayonidagi innovatsion jarayonlar asosi sifatida yangi pedagogik g’oya, nazariya,
konsepsiyalarni amaliyotga tatbiq etish muammosini keltirib chiqaradi.
Pedagogik faoliyatning innovatsion yo'nalganligining sub'ektiv omillarini
ko'pchilik o'qituvchilarning pedagogik yangiliklarni yaratish, o'zlashtirish va
qo'llashga bo'lgan ongli ehtiyoji tashkil etadi. Rossiyada o'tkazilgan ijtimoiy
tadqiqotlar natijasiga ko'ra 90 foiz maktablar ta'lim jarayonining yangi shakl va
vositalarini topish va qo'llashga jalb etilgan, har to'rttadan bir o'qituvchi yangi
ta'lim dasturlari, pedagogik texnologiyalarni tajriba-sinovdan o'tkazish ishlari bilan
band. Ta'lim jarayoniga kirib kelayotgan yangiliklarning turli-tumanligi, talab
etiladigan sharoitlar va vositalar o'qituvchining innovaysion faoliyatiga tadqiqiy-
ijodiy hususiyat beradi. Sub'ektiv omillar innovtsion faoliyatning sub'ektlari va
ularning innovatsion faoliyatga tayyorgarligiga ham bog’liq. Innovatsion
faoliyatning sub'ektlarini innovatsion harakterdagi faoliyat olib boruvchi pedagog-
olimlar, o'qituvchilar va ta'lim darayonining boshqa qatnashchilari tashkil etadi
23
Do'stlaringiz bilan baham: | 
