2- мавзу: Керамик материаллар ва буюмлар (кмб). Гилтупроқ таркиби, хоссалари. Гилтупроқни куйдиришда физик-кимёвий жараёнлар. Керамик буюмлар ишлаб чиқариш технологияси, турлари, хоссалари, ишлатилиши. Режа

3-расм. Керамик ғишт ва тош турлари
Ғишт: а-оддий, б-модулли, в-йирик. Тош; г-оддий, д-йирик, е-модулли, ж ва з-коваклари горизонтал жойлашган.
Ғиштларда ўлчамлардан четга чиқиш узунлиги бўйича 5 мм, эни бўйича ±4 мм ва қалинлиги бўйича ±3мм гача рухсат этилади. Ғишт ва тош нормал пиширилган бўлиши керак. Етарли даражада куйдирилмаса (алвон рангли) мустаҳкамлиги паст, сувга ва совуққа чидамли бўлмайди, ўта пишган ғишт ва тош эса жуда зич, мустаҳкам, лекин иссиқ ўтказувчанлиги юқори бўлади.
Керамик ғишт ва тошлар ташқи нуқсонлари қуйидагича изохланади: ўлчамлардаги ўзгаришлар, қирра ва қовурғаларининг нотекислиги, учганлиги, дарзлар ва бошқалар. Нуқсонли ғиштлар умумий ғиштлар сонининг 5% ошмаслиги керак.
Ушбу кўрсаткичлар бўйича ғиштнинг маркасини аниқлаш 3.1-жадвалда берилган. Сиқилишдаги ва эгилишдаги мустаҳкамлик чегараси бўйича ғишт қуйидаги маркаларга бўлинади: 75; 100; 125; 150; 175; 200 ва 300. Ғишт ва тошларнинг совуққа чидамлилиги 15, 25, 35 ва 50 цикл бўлади. Сув шимувчанлиги 150 маркадаги тўлиқ ғишт учун 8% кам эмас, юқори маркадаги тўлиқ ғиштлар учун 6% кам бўлмаслиги шарт. Ғишт ва тошларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффиценти 0,71-0,82 Вт/ (м^.0С) атрофида бўлади.
Ғишт ва тошлар қуруқ ҳолда ўртача зичлиги бўйича 3 гурухга бўлинади:
-оддий-ўртача зичлиги 1600 кг/м³ гача;
-шартли-эффектив-ўртача зичлиги 1400-1600 кг/м³ гача;
-эффектив-ўртача зичлиги 1400-1450 кг/м³ гача.
Ғишт ва тошларнинг коваклари юзага нисбатан параллел ёки перпендикуляр бўлиши ва коваклар иккала томони ёки бир томони очиқ бўлиши мумкин. Очиқ цилиндрик ковакларнинг диаметри 16 мм гача, тирқишсимон ковакларнинг эни 12 мм гача бўлиши керак. Эффектив ғишт ва тошларнинг ишлатилиши ташқи девор қалинлигини камайтиради ва материал сарфини 40% пасайтиради, бино заминига тушадиган кучни ва транспорт харажатларини қисқартиради.
Заводдан истеъмолчига юборилаётган ғишт партияси паспортида ғиштнинг тури, ўртача зичлиги, совуққа чидамлилиги ва бу кўрсаткичлар аниқланган Давлат стандарти (ДС) кўрсатилади.
Оддий ва модулли тўлиқ пластик прессланган ғиштлар ички ва ташқи деворлар, цокол ва пойдеворлар, поллар қурилишида ишлатилади. Ярим қуруқ усулда олинган тўлиқ ғишт ва ковакли ғиштлар цокол ва пойдеворларнинг доимо сув тегиб турадиган қисмида ишлатилмагани маъқул.