1.Ўзбекистон тарихи фанининг предмети, назарий – методологик асослари, манбалари ва аҳамияти

68. Хива хонлигида маданий ҳаёт.
Amudaryoning quyi oqimida joylashgan Xorazm qadimiy dehqonchilik markazlaridan biri hisoblanadi.
Bu viloyat o'zining boyligi bilan butun tarix davomida bosqinchilarning e’tiborini tortib kelgan.
XIV-XV asrlarda Movarounnahrdagi boshqa hududlar singari Xorazm ham Temuriylarning ta'sirida edi. XV asrning boshlarida Xorazm ko'chmanchi o'zbeklar davlati tasarrufiga o'tdi. 1501 yilda Shayboniyxon vafotidan keyin Xorazm Eron shohi Ismoil Safaviy qo'l ostiga o'tdi. Lekin ikki yil ichida Xorazm hukmdorlari Eroniy safaviylar o'rnini Dashti Qipchoq o'zbeklari egalladi.
Xorazm hududida 1512 yilda mustaqil Xiva xonligi vujudga keldi. Unga Shayboniy urug'idan bo'lgan Zlbarsxon (1512-1525 yillar) asos soldi. Zlbarsxon vafotidan keyin Xiva xonlari tez-tez almashinib turdi.
Najim Sulton (1558-1602) davrida Xorazmni tobe qilishga urinish 1575 yilda yana takrorlandi. Nihoyat 1593 yilda Abdullaxon Xorazmni egalladi. Lekin 1598 yili Abdullaxonning vafoti natijasida Xorazm o'z mustaqilligiga o’zil-kesil erishdi.
Ammo shu davrlarda Xorazm chuqur inqiroz davrini o'z boshidan kechirdi. Savdo-sotiqning arzimas darajada ekanligi shahar hayotini sustrivojlantirdi. Bu jarayon XVII-XVIII asr boshlarida ham davom etdi. Xorazmning siyosiy va iqtisodiy tanazzuli haqidagi ma'lumotlar - Shajarai turk", "Shajarai-tarokima" tarixiy asarlari va Ivan Fedotov ma'lumotlarida qayd etilgan. Boshqaruvda vazir, qushbegi bilan birgalikda xon maslahatchilari inoqlarning borligi ma'muriy to’zumning juda murakkabligidan darak beradi. Xo'jalik inqirozi va feodal urushlar Xorazm vohasi madaniyatiga ham putur etkaedi. Feodal o'zaro nizolar Arab Muhammad (1602-1623) va uning o'g'illari davrida eng yuqori nuqtaga etdi. Asfandiyorxon (1663-1643), Abulg'ozixon (1643-1663y.), Anusha (1663-1687) lar davrida Buxoro bilan Xiva o'rtasida mamlakat ahvolini xarob qiladigan urushlar bo'lib o'tdi.
. Xonlikning Xiva, Yangi Urganch, Xazorasp, Xo’jayli, Toshhovuz, Gurlan, Xonqa kabi shaharlarida turli hunarmandchilik sohalari rivojlandi, ular savdo markaziga aylandi. Yangi Urganch bozori chet ellik savdogarlarbilan gavjum bo’ldi. XIX asrning 40-yillardagi ma’lumotlarga ko’ra, Xorazmga tegishli yerlar 70 tumanga, 20 beklik va viloyatlarga bo’lingan. Xonlik chegaralari barqaror bo’lmagan, u davlatdagi va qo’shni mamlakatlardagi siyosiy vaziyatga qarab o’zgarib turgan. Xonlik qozoq xonlarining yerlari, Eron va Buxoro amirligi bilan chegaradosh bo’lgan. XVIII asrdan boshlab uning Rossiya tasarrufidagi yerlar bilan ham chegaralari vujudga ktldi. XIX asrning birinchi yarmida Said Muhammad Rahimxon II davrida Xiva xonligida 900 mingdan ortiq aholi yashagan.