121. Иккинчи жаҳон урушининг бошланиши. Умумий ҳарбий сафарбарлик. 1933 yilning 30 yanvarida Germaniyada davlat tepasiga Gitler boshliq fashistlarning kelishi Evropadagi siyosiy vaziyatni keskin o’zgartirdi Germaniya urushga tayyorgarlik jadal suratlarda olib borildi. 1939 yilga kelib tueilgan divieiyalar soni 1914 yildagi urush arafasidagi divieiyalar soniga etdi. Germaniya ormiyasining asosiy qudratini bronetank qisimlari tashkil qildi-ular 50 divieiyadan iborat edi. SSSR o'sha paytda faqat bitta shunday diviziyaga ega, Frantsiya va Angliyada esa bunday qo'shilmalar umuman yo'q edi.
Polshani ajratib qo'yish va uni har qanday yordamga umiddan mahrum qilish maqsadida Gitler Sovet Ittifoqi bilan o’zaro hujum qilmaslik to'g'risidagi bitimni imeolashga qaror qildi. Bunday bitim 1939 yil 23-avgustda imeolandi. Bitmda maxfiy bandlar bo'lib, ularda Polshaning Germaniya va Sovet Ittifoqi o'rtasida bo'lib olinishi to'g'risida gap borardi. 1939 yil 1-sentabrda Germaniya qo'shinlari Polsha xududiga bostirib kirdi, Angliya va Frantsiya o'sha kuniyoq urushni to'xtatish to'g'risida Germaniyaga ultimatum berdilar.Gitler ultimatumga rad javobi berganidan so'ng Angliya va Frantsiya Germaniyaga urush e’lon qildi. Shu taxlit ikkinchi jahon urushi boshlandi. Germaniya armiyasi 20 kun ichida Polsha tor-mor keltirdi. 1940 yil 9-aprelda nemis qo'shnilari hujum boshlab ikki kun ichida Narvegiya va Daniyani bosib oldi. Kup o'tmay Belgiya Gollondiya va Frantsiyaga navbat keldi. 1940 yil 10- mayda bu uch davlatni tor-mor keltirishini ko’zda tutuvchi operatsiya boshlandi. 14 mayda Gollandiya taslim bo'lgan bo'lsa, 28 mayda Belgiyaning qarshiligi sindirildi. 1941 yil 22 iyun kuni Gitlerchilar Germaniyasi o’zaro hujum qilmaslik haqida shartnoma bo'lishiga qaramay to'satdan SSSR ga hujum qildi. 23 iyun kuni Toshkenda ko'p ming kishilik miting bo'lib o'tdi. Turli korxona hamda muassasalarining ishchi va xiematchilar, o'qituvchilar, talabalar o’z Vatanlarini himoya qilishga, frontda va front orqasida dushman ustidan g'alaba qoeonishga tayyormie, deb aytdilar.
Urush butun mamlakat xo'jaligi uning hayotini tubdan o’zgartirib yubordi. 1941 yil 30 iyunda Davlat mudofaa komitetining tuzilishi bilan mamlakatdagi butun hokimiyat uning qo'liga o'tdi. Ushbu komitetni raisi I.V.Stalin 8-avgustda SSSR qurolli kuchlarining Oliy bosh qo'mondoni lavozimini egalladi. Harbiy safarbarlik chora-tadbirlari majmuasida milliy qo'shilmalarni tueish muhim o'rin egalladi. O’zbekiston mehnatkashlari milliy harbiy qo'shilmalar tueish taabbusi bilan chiqdilar. Davlat mudofaa komiteti 1941 yil 13 noyabrda bu tashabbusni qo'llab-huvvatladi. 1941 yil noyabrdan to 1942 yildan martigacha O’zbekistonda 14 ta milliy brigada, jumladan 9 ta alohida o'qchi brigada va 5 ta otliq dvieiya tueildi. Urush yillarida bir yarim mln. dan ortiq o’zbekistonlik fuqaro fashizmga qarshi o'tli janglarda qatnashdi. Ularning ko'pchiligi mardlik namunalarini ko'rsatib, jangovar orden va medallari bilan taqdirlandi.
Xalq xo'jaligini qayta qurish bilan bir vaqtda harakatdagi armiya uchun jangovar rezervlar yaratish, ommaviy-mudofaa ishlari bilan shug'ullanishgan to'g'ri keldi. O'n minglab yoshlar Osoaviaxim ko'ngilli jamiyatda ta'lim oldilar. O'rta Osiyo harbiy okrugida front uchun jangovar zahiralar va komandirlar tayyorlandi. Urush boshlangach bir yarim yil ichida bu okrug 109 ta harbiy qo'shilmalar tuedi. Shulardan harakatdagi armiyaga va bosh qo'mondonlik stavkasi rezerviga 86 dviziya va brigada jo'natildi.
Harbiy safarbarlik chora-tadbirlari majmuasida milliy qo'shilmalarni tuzish muhim o'rin egalladi. O'zbekiston mehnatkashlari milliy harbiy qo'shilmalar tuzish taabbusi bilan chiqdilar. Davlat mudofaa komiteti 1941 yil 13 noyabrda bu tashabbusni qo'llab-huvvatladi. 1941 yil noyabrdan to 1942 yildan martigacha O'zbekistonda 14 ta milliy brigada, jumladan 9 ta alohida o'qchi brigada va 5 ta otliq dviziya tuzildi. Urush yillarida bir yarim mln. dan ortiq o'zbekistonlik fuqaro fashizmga qarshi o'tli janglarda qatnashdi. Ularning ko'pchiligi mardlik namunalarini ko'rsatib, jangovar orden va medallari bilan taqdirlandi.
