№1–маъруза

Октава поласаларининг чегаравий частотасининг ўрта
геометрик қийматига
1-жадвал

Октава поласалар- нинг ўрта геомет- рик частоталари, Гц	63	125	250	500	1000	2000	4000	8000
Чегаравий частоталари, Гц	45	90	180	355	700	1400	2800	5600
	90	180	355	700	1400	2800	5600	11200

Спектрнинг тавсифига кўра шовқинлар кенг полосали (узлуксиз спектр, эни бир октавадан катта) ва тонал (спектрида эшитиладиган дискрет тонлар бор) га бўлинади.

Шовқинлар, вақт бўйича таъсирига қараб ўзгармас ва ўзгарувчан турларга бўлинади. Биринчисининг товуш даражаси 8 соатлик иш куни давомида кўпи билан 5 дБ А га, иккинчисида 5 дБ А дан ортиқ ўзгаради. Ўзгарувчанлари, ўз навбатида узлукли (вақт бўйича тебраниб туради) ва импульсли бўлади.
Одам шовқинни субъектив қабул қилиши, товушнинг юқорида баён этилган тавсифларидан анча фарқ қилади, чунки эшитиш аъзоларимиз турли частотали товушларни турлича қабул қилади.
Одам кичик частотали товушларни, ўша жадалликдаги, лекин катта частотали товушларга қараганда анча паст товуш каби қабул қилади. Шунинг учун товушнинг баландлигини субъектив қабул қилинишини баҳолаш учун “баландлик даражаси” деган тушунча киритилган; у шартли “нол остонаси”дан бошлаб ҳисобланади.
Баландлик даражасининг бирлиги- “фон”, частотаси 1000 Гц бўлган эталон товушнинг жадаллик даражалари фарқи (1Б) га мос келади.
Шундай қилиб 1000 Гц частотада баландлик даражалари (фонлар билан ўлчанган) билан мос тушади.
Ўзгармас шовқинлар бўйича меъёрлаш чегаравий спектр бўйича амалга оширилади. Ўрта геометрик частотали (63,125,500,1000,2000,4000 ,8000 Гц) 8 та октава полосалари частоталаридаги товуш босимларининг меъёрий даражалари жамланмаси чегаравий спектр дейилади.
Тахминий ҳисоблар учун иш жойидаги ўзгармас (доимий) шовқиннинг тавсифи сифатида дБ А билан ўлчанган товуш даражасини олиш мумкин; ГОСТ бунга рухсат беради, шовқин ўлчагичнинг “А” шкаласи бўйича ўлчанади ва қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади: