№1–маъруза

Адабиѐтлар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

65 
№4-МАЪРУЗА
Мавзу: Статик электр ва ундан ҳимояланиш (2-соат) 
Режа: 
1.Электро статик зарядлар. 
2.Яшиндан ҳимояланиш. 
3.Электромагинит майдонининг инсонга таъсири натижасида куйиш 
ҳолатлари 
 
1.Электро статик зарядлар
Статик электр
ҳар хил турдаги иккита модданинг бир бирига тегиб 
туриши, ишқаланиши натижасида электронлар ѐки ионларнинг қайта 
тақсимланиши билан ҳосил бўлади. Статик электрни пайдо бўлиши ва 
учқунли разрядланиши кимѐ саноати корхоналарида ѐнувчи моддаларнинг 
алангаланишига, портлаши ва ѐнишига олиб келади. 
Электростатик зарядлар
диэлектрик материалларининг ишқаланиши, 
қувурлардан енгил ѐнувчи суюқликларни оқиши ҳамда табиий толаларни ва 
тайѐр маҳсулотларни транспортирофка қилиш вақтида пайдо бўлади. 
Саноатда кўп ишларни бажаришда статик зарадлар туфайли электр токи 
пайдо бўлиши ва тўпланиши мумкин. Масалан, нефть маҳсулотлариии 
идишларга қуйиш, резинали қувурлар – шланглар орқалий узатиш, тўкилиш 
вақтида ғовак материаллар ѐрдамида фильтирлаш, ифлосларни тозалашда 
материалларни 
аралаштириш, идишларни буғлатиш, 
сиқилган 
ва 
суюлтирилган газларни узатиш, чангли ва тўкиладиган материалларни 
пневмотранспортѐрда ѐки аппаратда ҳаракатланиши, аралаштириш, 
газламаларни резина билан қоплаш, ускуналарда материалларни қайта 
ишлаш, ҳимояланган полда транспорт ва одамларнинг юриши, сунъий ва 
синтетик тола, каучук, қоғоз ва бошқа маҳсулотлар ишлаб чиқариш 
жараѐнлари фикримизга мисол бўлади. 
Ишқалашиш натижасида ҳосил бўладиган электростатик зарядлар 
катта миқдорлардаги кучланишларига эга бўлиши мумкин. Масалан сунъий 

---

66 
толалардан тўқилган поѐндоз, оѐқ кийимларига ишқаланиш натижасида кун 
охирига келиб 15-20 кВ гача, сунъий толалардан ясалган аѐллар пўстини 
куни билан кийилганда ишқаланиш натижасида 15-16 кВ гача потенциялар 
айримаси ҳосил қилиши мумкин. Бу катта миқдордаги кучланишлар ток кучи 
ва энергия жуда оз миқдорда бўлганлиги учун кишига катта зарар етказа 
олмайди, лекин у кишига нохуш таъсир қилиши, ғайриихтиѐрий 
ҳаракатларига олиб келиши мумкин. Булар эса кишини бирор ерини уриб 
олиши, ишлаб турган машинага йиқилиб тушиш ва бошқа хавфларни 
туғдиради.
Нефть, нефть маҳсулотлари ва табиий газлар, синтетик толалар, 
смолалар, спиртлар, ковчуклар, пластик массалар ва бошқаларнинг электр 
ўтказувчанлик қобилияти паст бўлганлиги учун улар