Тўсиқ баландлигини танлаш.
3-расм.
Тўсиқларни мустаҳкамлик шарти қуйидагича бўлади.
м
в
2
б]
2
ЛСг/9Е
(2)
112
Бу ерда:
м-отилаѐтган зарралар массаси, кг;
в
-зарранинг тезлиги, м/с;
(б)-тўсиқ моддийини эгилишига рухсат этилган кучланиши, Н/м
2
;
Л-тўсиқни узунлиги, м;
С-тўсиқ моддийининг кундаланг кесими, м
2
;
г-эркин тушиш тезланиши, м/с
2
;
Е-тўсиқ моддийининг қайишқоқлик модели, н/м
2
.
Тормозлаш
қурилмаси.
Тормоз
қурилмаси
ҳаракатланаѐтган
машиналарни, ускуналар қисмларини кўтарилаѐтган ѐки туширилаѐтган
юкларни тезда тўхтатиш учун қўлланилади. Айрим машиналарнинг ишчи
органлари катта масса ва частотали айланишга эга бўлади ҳамда улар ўз
инерцияси билан узоқ вақт айланиши мумкин. Бу эса ўз навбатида уларга
хизмат кўрсатаѐтган ишчиларга хавф туғдиради.
Хавфли элементнинг жойлашишига боғлиқ равишда тўсиқларнинг
баландлиги, мм (давлат стандарти бўйича)
1-жадвал
Хавфли
элементларнинг
жойлашиш
баландлиги, в
Ҳимоя тўсиғининг баландлиги, а
2400
2200
2000
1800
1600
1400
1200 1000 ва
кам
Хавфли элементдан тўсиққача бўлган масофа, б
2600
2400
2200
2000
1800
1600
1400
1200
1000
100
-
-
-
-
-
-
-
-
100
100
250
-
-
-
-
-
-
100
100
350
350
-
-
-
-
-
100
150
400
500
600
500
100
-
-
100
150
500
600
900
900
800
500
300
100
200
500
700
900
900
900
900
900
100
200
600
900
1000
1000
1000
1000
1000
100
200
600
1100
1100
1300
1300
1400
1400
113
800
600
400
200
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
600
-
-
-
900
500
300
200
1300
1200
1200
1100
Бундай ҳолларда хизмат кўрсатувчи ходимларни жароҳатланишини
хавфлилик даражаси, тормоз қурилмасининг ишлаши вақтига боғлиқ бўлади.
Ҳаракатланаѐтган ускунанинг хавф содир бўлганда тўлиқ тўхташ т
т
вақтини
қуйидаги элементларга ажратиш мумкин.
т
т
қт
1
қт
2
қт
3
,
(3)
Бу ерда:
т
1
-авария ҳақида маълумот олиш ва оператор реакцияси вақти;
т
2
-томоз узатмалари звеноларида сигнални ушланиш вақти;
т
3
-ишчи органларнинг тўлиқ тўхташигача кетган вақт.
Реакция вақти операторнинг индивидуал хусусиятларига, билимига,
ѐшига ва бошқаларга боғлиқ бўлади. Бу вақт 0,4 секунддан 1,5 секундгача
бўлиши мумкин.
Сигнални
узаткичда
ушланиш
(кечикиши)
вақти,
узаткич
конструкциясига боғлиқ бўлади ва тадқиқот орқали аниқланади. Уни шартли
равишда қабул қилиш мумкин; гидравлик узатгичли тормозлар учун 0,2 с,
механик учун 0,3 с, пневматик узаткичли тормоз учун 0,6-0,7 с. Механик
тормозларни тормозлаш вақти тормоз валининг айланиш частотасига,
ўлчамларига, деталлари массасига ва тормоз моменти қийматига боғлиқ
бўлади.
Хавфсизликни таминлаш мақсадида иложи борича тормозлаш вақтини
қисқартириш керак. Аммо шуни эсда сақлаш зарурки, тормозлаш вақтининг
камайиши билан динамик нагрузкалар тез ўсади ва бу ўз навбатида деталларни
синишига олиб келиши мумкин.
114
Ҳаракатдаги машиналарни тормозлашнинг самарадорлиги хавф
сезилгандан сўнг унинг тўлиқ тўхташ йўлини ўлчами билан баҳоланади.
Трактор ва автомабилларнинг назариясидан маълумки тўхташ йўлини содда
қуйидаги кўринишда изоҳлаш мумкин:
Л
0
қ (т
1
қ т
2
қ 0,5т
3
)
6
,
3
0
f
f
эт
254
2
0
, (4)
Бу ерда:
Л
0
-тўхташ йўли, м;
0
–тормозланганда бошлангич тезлик, км/соат;
ф
эт
-тормозлашнинг эксплуатацион шароитлари коэффиценти;
ф-шинанинг ер билан тишлашиш коэффициенти.
Агар автомабил (трактор) ғилдиракларида тормози йўқ прицепни
шатакка олган бўлса тўхташ йўли қуйидагича аниқланади.
Л
0
қ (т
1
қ т
2
қ 0,5т
3
)
6
,
3
0
f
f
эт
254
2
0
а
n
а
G
G
G
, (5)
Do'stlaringiz bilan baham: |