№1–маъруза

Машина ва механизмларнинг хавфли зоналари. 
Ишчилар хавфнинг 
манбаига бевосита текканда ѐки унга йўл қўйиб бўлмайдиган масофага 
яқинлашганда жароҳатланиши мумкин. Инсон соғлигига ва ҳаѐтига хавф 
туғдирадиган хавфли ишлаб чиқариш омиллари доимо мавжуд бўлган
ѐки вақти-вақти билан намоѐн бўладиган фазо хавфли зона ҳисобланади. 

---

106 
Хавфли зоналар: 
1-расм. 
1-тишли узатмалардаги; 2-тасмали узатмадаги (занжирли); 3-каданли 
ўзатмадаги; 4-айланма валиклардаги; 5-чархлаш станогидаги; 6-дискли 
аррадаги; 7-олд сургичи бор тракторлардаги; 8-юк кўтариш механизмдаги; 9-
кесувчи аппаратдаги; а-доимий хавфли зоналар, б-фазода хавф доимий 
бўлмаган зоналар. 
Хавфли зона ҳаракатланаѐтган, айланаѐтган элементлар атрофида, 
кўтариш-транспорт машиналари билан ҳаракатлантирилаѐтган юклар яқинида 
ҳосил бўлиши мумкин (1-расм). Ҳимоя воситасини танлашда энг муҳим ҳолат 
хавфли зоналар ўлчамини (чегарасини) белгилаш ҳисобланади. 
Масалан юкни кўтариб турган пўлат арқонлардан бири узилганда юкни 
отилиш масофаси Л (1-расм) қуйидаги формула бўйича аниқланади: 


a
L
h
L
c



)
cos
1
(
2

, (1) 
Бу ерда:
ҳ-юкни кўтариш баландлиги, м; Л
с
–арқон узунлиги, м; а-юкнинг 
четки қисмидан оғирлик марказигача бўлган масофа, м; 

-юкнинг оғирлик 
маркази билан арқон орасидаги бурчак.

---

107 
Ишлаб чиқариш жараѐнларига хавфсизлик талаблари.
Технологик 
жараѐнларни ташкил этишни ва бажаришни лойиҳалашда давлат стандарти 
қуйидагиларни ҳисобга олишни тақоза этади: 
-хавфли ва зарарли таъсир этиши мумкин бўлган ишлаб чиқариш 
чиқиндилари, материаллари билан ишчиларни бевосита контактли алоқада 
бўлишини олдини олишни;