№1–маъруза

Электр токининг одам организимидан ўтиш йўли. 
Токнинг организмдан ўтиш йўли шартлий равишда уч хил бўлиши 
мумкин. 
1.Қўлдан қўлга - бунда киши бир қўли билан токили қисмларга тегиб, 
бир қўли билан бирор ўтказғичга тегиб турган ҳоли. 
2.Қўлдан оѐққа - бу энг кўп учрайдига хол бўлиб, бу киши бир қўли 
билан ѐки икки қўли билан токли қисмга тегиб, ток оѐқлари орқалий ерга 
ўтади.
3.Оѐқдан оѐққа – бу қадам кучланиш мавжуд холларда юз беради. Бу 
хол кам учрайдиган ва хавфлилиги кам бўлган холдир. 
Организимдан ток энг қисқа йўл билан юрмайди. Унинг йўлида 
учрайдиган ички аъзоларнинг қаршилигига боғлиқ. Бундай токнинг энг нозик 
аъзоимиз юрак орқалий қанча миқдорда ўтишига боғлиқ. Яъни юрак орқалий 
қанча ток кўп ўтса шунча хавфли бўлади. 

---

56 
Масалан: Қўлдан-қўлга ўтганда юрак дан 3,3 % 
Чап қўлдан оѐққа ўтганда юракдан 3,7 % 
Ўнг қўлдан оѐққа ўтганда юракдан 6,7 % 
Оѐқдан оѐққа ўтганда юракдан 0,4 % ток ўтади. 
Электр токи таъсирининг давомийлиги ҳам шикастланиш натижасида 
катта таъсир қилади. Токнинг организимига таъсир вақти ортиши билан 
организмнинг қаршилигим камая боради. Масалан 30 секунда тананинг 
қаршилиги 25 % га, 90 секунда тананинг қаршилиғи 70 % га камаяди. 
Шунинг учун ток урган кишига зудлик билан ѐрдам бериш керак. Ток 
урган кишига дастлабки дақиқаларда ѐрдам берилганда 90 % гача қутқариб 
қолинганлиги тажрибалардан маълум. Булардан ташқари электр токининг 
таъсири киши организмнинг физик ва психик хусусиятларига ҳам ўзвий 
боғлиқдир. Юрак, ошқозон, ичак, асаб касалликлари ва сил билан оғриган 
кишиларга ток хавфлий таъсир кўрсатади, Шунинг учун электр ускуналарида 
ишловчи ишчилар махсус тиббий кўрикдан ўтказилади ва махсус ўқитилади. 
Кучланиш 
Агар шартлий равишда токдан ўзини ажратиб олалмайдиган катталик 
қабул қилинса, Бунда 42 В дан 200 В гача миқдордаги кучланишлар 
хавфлидир. Айниқса 42 В дан 100 В гача бўлган диопозондаги кучланишлар 
диққатга сазовардир. 200 В дан 1000 В гача оралиқдаги кучланишлар ҳам 
хавфли, лекин бу оралиқдаги хавфнинг ўсиши кузатилмайди. 1000 В дан 
юқорида эса кучланишнинг киши танасига салбий таъсири яна ортиб кетади. 
(1-расм)