№1–маъруза

маҳаллий ва умумий
турларга бўлиш мумкин. 
Умумий турининг одатда ток уриши дейилади. 
Бу тирик организм 
тўқималаридан электр токи ўтганда беихтиѐр титраб қахшаб мушакларнинг 
торайишини кузатувчи истиробдир. Ток уриш ѐки электр зарбасини инсон
организмига таъсирини шартлий равишда тўртга бўлинади. 
1.
Хушидан кетмасдан титраб қахшаб мушакларнинг торайиши. 
Бундай ҳолатда инсоннинг мускиллари кескин қисқариши 
натижасида одам ток таъсиридан чиқиб кетади ва хушини 
йўқотмайди. 
2.
Мушакларнинг кескин қисқариши натижасида одам хушини 
йўқотади, аммо юрак ва нафас олиш фаолияти ишлаб туради.
3.
Хушини йўқотиб, нафас олиш тизими ѐки юрак уришини тўхтаб 
қолади. (иккаласидан бири). 
4.
Клиник ўлим ҳолати. Нафас олиш ва юракнинг тўхташи бунда 
инсонда ҳеч қандай ҳаѐт аломатлари кўринмайди. 

---

53 
Клиник ўлим ҳолати
5-8 минут давом этади. Ҳеч қандай ѐрдам 
бўлмаган тақдирда энг олдин бош мия қобигидаги ҳужайралар парчаланиб, 
клиник ўлим ҳолатидан биологик ўлим ҳолатига ўтади. 
Биологик ўлим
– қайтариб бўлмайдиган жараѐн бўлиб, организмдаги 
жараѐнларни бутунлайин 
тўхташи 
билан 
изохланади, 
шунингдек 
организмдаги оқсил моддалари парчаланади. Бу клиник ўлим вақти 
тугагандан кейин рўй беради. Одам ток таъсирида қанча кўп қолиб кетса, у 
шунча кўп зарарланади. Клиник ўлим ҳолатидан мустакил тирик организмни 
функцияларига ўз вақтида таъсир этиб тугаѐтган функцияни тиклаш мумкин. 
Бунда инсон организимига таъсир этаѐтган электр токи кучи, унинг таъсир 
вақтига, тармоқдаги кучланишга, одам танасининг қаршилигига, ток 
частатасига ва одамнинг индувидал хусусиятларига узвий боғлиқ бўлади 
Маҳаллий тури
. Инсон организимининг маълум қисмини электр токи,
электр ѐйи таъсирида куйиб қолиши ѐки шикастланиши ҳолатларини мисол 
қилиб келтириш мумкин. Электир токидан куйиш ѐки шикастланиш 
қуйдагиларга бўлинади. 
1.
Электр токидан куйиш. 
2.
Электр белгиси. 
3.
Тананинг металланиши. 
4.
Электр токи таъсирида механик жарахотланиш