1Ёниш деб нимага айтилади 1жЁниш деб

Маҳкамлагич қурилмаларни ҳисоблаш усуллари.
1. Горизонтал тиргович ёрдамида маҳкамлагич мосламаларни ҳисоблаш.
Устун - қозиқлар оралиғини аниқлаш формуласи
; (1)
бунда - ёғоч тўсқич тахта қалинлиги, см;
_{х -} тупроқнинг тўсиқдеворга фаол босими, кгғм³
Устунларнинг диаметрини қуйидаги ифода орқали аниқлаш мумкин.
(2)
Устунлар орасидаги зўриқиш қуйидагича ифодаланади
(3)
бунда, qқ - тахта юзига тушаётган босим кучи, кгғм ;
Н - вертикал бўйича тирговучлар оралиғи, м;
Тананинг қаршилиги ўзгарувчандир, ток миқдори кўпайиши ва таъсир вақти ортиб бориши билан қаршилиги пасайиб боради. Электр хавфсизлигини ҳисоблашда одам танасининг қаршилиги энг кам миқдори сифатида Roд қ1000 ом қабул қилинган.
Одамга таъсир этаётган ток кучи ҳам такрибдан Ом қонуни асосида

бунда И – тана бўйлаб ўтаётган ток кучланиши, в.
Инсон учун энг хавфли ток, бу юракдан, ўпкадан ва марказий нерв толалари орқали ўтгани ҳисобланади. Бундай ҳолларда 36 - 42 в кучланишдаги ток тармоғи ҳам одамга ўлим хавфини чақириши мумкин


3.3 Электрдан жароҳатланганда дастлабки тез ёрдам
Электрдан жароҳатланган кишини дарҳол токнинг таъсиридан халос этиб тоза ҳавога, қуруқ ерга ёки тахта устига ётқизиш лозим бўлади. Агар жарохатланувчининг нафас олишига ва томир уриши сезилиб турса, уни орқасига қулайроқ ёткизиб, кўкрак тугмаларини ва камарини ечиб тоза ҳаводан нафас олишига ва тинчлигига халақит бермаслик керак. Доим аҳволидан, юрак уриши ва нафас олишидан хабардор бўлиб турмоқ талаб килинади. Нашатир бўлса ҳидлатиш мумкин. Агар жароҳатланувчи нафас олмаса ёки ўқтин - ўқтин хириллаши сезилса, дарҳол уни оғзини очиб, тилини текшириш зарур, агар тил танглайга тиқилиб, нафас йўлини тўсаётган дарҳол тилини олдига тортиб, кекирдак йўлини очиш керак. Шу тариқа ҳаво йўли очиқлиги аниқлангандан кейин сунъий нафас олдириш билан бирига юракни «массаж» қилиш керак бўлади.
Юрак муолижаси.
Юрак муолижаси одатда унинг уриши бутунлай ёки қисман тўхтаганда бажарилади. Юракни муолижа қилиш усули қуйидагичадир. Кўкрак билан ошқозон бўшлиғи орасидаги чуқурдан икки бармоқ юқорида елка кенглигини ўртасида (3 -расм б) жойлашган нуқта устига чап кафтни ўнг кафт остига қўйган ҳолда (3 - расм, а) 4 - 5 см чуқурликкача секин босиб тез қўйиб юборилади. Такрорланиш тезлиги бир секундда бир марта жараёнлари кетма-кетлик тартибига риоя қилмаслик, ҳимоя воситалари ва ёрдамчи мосламаларни йўқлиги ёки улардан нотўғри фойдаланиш, ишни илмий Ташкилий сабаблар гуруҳига эса меҳнат шароитларини ва иш қуролларини хавфсизлик талабига жавоб бераолмаслиги, иш асосда ташкил этиш қоидаларига эътиборсизлик ва шу кабилар сабаб бўла олади.
Ташкилий сабаблар гуруҳига эса меҳнат шароитларини ва иш қуролларини хавфсизлик талабига жавоб бераолмаслиги, иш жараёнлари кетма-кетлик тартибига риоя қилмаслик, ҳимоя воситалари ва ёрдамчи мосламаларни йўқлиги ёки улардан нотўғри фойдаланиш, ишни илмий асосда ташкил этиш қоидаларига эътиборсизлик ва шу кабилар сабаб бўла олади.
Рухий - психофизиологик сабаблар гуруҳига ишчи ва муҳандис раҳбарларнинг мафкуравий ва аҳлоқий қоидаларга риоя қилмасликлари, одамларни баландликда ўзини ноқулай хис этиши, асабини бузилиши ва дам олиш вақтидан нотўғри фойдаланиш шунга ўхшаш нуқсонлар киради.
Санитария ва гигиеник сабабларига эса ишчиларни ўз вақтида жисмоний кўрикдан ўтмаслиги, меҳнат шароитини СанқМ талабларига мос равишда ташкил қилмаганлик, танаффус қилмасдан ишлашлик, атроф муҳитни гигиеник ҳолатига масъулиятсизлик ва ҳоказолар мисол бўлади.
Энди шу сабабларнинг баъзиларига ҳаётий мисоллар асосида аниқлик киритамиз.
Биринчи мисол, 1984 йили Наманган шаҳрида қурилган 7қаватли маъмурий бинонинг охирги қаватида карниз плиталари ўрнатилаётган вақтда, қурилиш раҳбари - иш юрутувчиси томонидан йўл қўйилган қўпол хато ва камчиликлар, яъни бир йўла қурилиш технологиясини ва меҳнат шароити талаб ва қоидаларини қўпол бузганлиги сабали, бинонинг бир қисмида томёпгич плиталар қулаб тушган. Натижада иш юритувчини ўзи қулаб тушаётган қурилмалар орасида қолиб нобут бўлган, яна уч киши оғир тан жароҳати билан (биттаси жуда оғир аҳволда) касалхонага ётқизилган эди.
Бу фожиани таҳлили шуни кўрсатадики, мазкур қурилиш майдонида ишлар умуман меҳнат хавфсизлигини таъминловчи тартибот чизмаларисиз ва ишни ташкил қилиш лойиҳаларисиз олиб борилган. Иш юритувчини хонасида бинонинг атиги битта ер усти қисмига тааллуқли бўлган бош тарх ва қурилмаларни ўзаро боғлашга мансуб бўлган ва кўтарма мосламаларини умумий тарзда кўриниши акс эттирилган, чизмалар бўлган халос, аммо технология масалаларига тааллуқли лойиҳалар топилмаган. Демак қурилишни ишчилар ва муҳандисларни тажрибалари ва идрокига таянган ҳолда режасиз олиб борилган. Ваҳоланки бундай замонавий биноларни қуриш албатта ишлаб чиқариш лойиҳалари, яъни ҳар бир иш бўйича технологик хариталари, тўрсимон иш графиклари, қурилиш бош тархи, қурилмалар ва ашёлар таъминоти графиги ва барча қурилиш жараёни кетма-кетлиги ва хавфсизлик қоидаларини ўзида акс эттирган ҳолда ишлаб чиқилиб қабул қилингандан кейингина рухсат этилиши лозим эди.
Бу қурилиш мисолида йўл қўйилган хатолар бахтсизликка олиб келувчи ҳам техникавий, ҳам ташкилий сабабларга мисол бўлаолади.
Техник сабабларга оид хатолар:
1. қурилиш техналогиясига тааллуқли ишлаб чиқариш лойиҳаларини йўқлиги;
2. қурилмалар таъминоти кетма - кетлик графигининг йўқлиги;
3. Биринчи қават шопулини (ригелини) еттинчи қаватга ишлатилганлиги;
4. Устун ва шопулдан чиққан арматураларни қоидага зид пайвандланиши;
5. Шопул билан устунни уланган жойларида паст маркали бетон ишлатил - ганлиги ва хоказолар.
Ташкилий сабабларга оид хатолар:
1. Кранда юк кўтариш тартибини бузилиши(4-та карниз плитасини бирваракайига кўтарган);
2. Юк кўтарувчи асосий қурилмаларни туташтирувчи тугунларни сифатсиз бетонланиши;
3. Зилзилага қарши ишловчи сейсмик камарнинг сифатсизлиги;
4. Ишчиларнинг эҳтиёт камаридан фойдаланмаганликлари;
5. Етарли даражада меҳнат хавфсизлиги ва муаллиф назоратининг йўқлиги ва бошқалар;
. Монтажчиларнинг шахсий ҳимоя воситаларига тутқичлар, камар, каскалар ва махсус кийимлар киради.
40-чизма. Тагликни ишлатиш схемаси ва умумий кўриниши.
Изоҳ: а)тагликни ишлатилиши; б) олдидан кўриниши; в)устидан кўриниши. 1-тагликни корпуси; 2-ҳимоя занжири; 3-метал устун; 4-ҳимоя камари; 5- боғлагич тасма; 6-тагликнинг таянч нуқталари.

40-чизма. Тагликни ишлатиш схемаси ва умумий кўриниши.

Изоҳ: а)тагликни ишлатилиши; б) олдидан кўриниши; в)устидан кўриниши. 1-тагликни корпуси; 2-ҳимоя занжири; 3-метал устун; 4-ҳимоя камари; 5- боғлагич тасма; 6-тагликнинг таянч нуқталари.