|
Rasm bor
Sxemaning ishlashi xuddi bitta yarim davrli to‘g‘rilash sxemasining ishlashi kabi bo‘ladi.
Lekin chiqish kuchlanisliining pulslanish chastotasi f p= 2f tr ikki marta
ortiq bo‘lib, uning amplitudasi kichik boMadi. Sababi kondensatorning Rn qarshilk orqali zaiyadsizlanishi uchun kamroq vaqt talab qilinadi. Natijada, undagi qoldiq kuchlanish katta bo'ladi. Demak, to‘g‘rilash sxemalari faqat ikki xil bo‘ladi. To‘g‘rilagichlar ana shu sxemalar asosida yasaladi. Lekin unda chiziqli bo‘lmagan element nagruzka qarshiligiga nisbatan turli usulda ulanishi mumkin.Endi ko'priksimon sxema,ya`ni, Grets sxemasi bilan tanishib chiqamiz. Uning asosini ikkita
yarim davrli to‘g‘rilash sxemasi tashkil etadi.
Transformator kuchlanishining
birinchi yarim davrida D1 va D3
diodlar ishlasa, ikkinchi yarim
davrida - D2va D4 diodlar ishlaydi. RASM BOR
Grets sxemasining asosiy
afzalliklari shundaki, to‘g‘rilangan
tok amplitudasining pulslanishi
yetarlicha kichik bo'ladi. Undan
tashqari, o‘rta nuqtali
transformatorga hojat qolmaydi. Har bir diodga to‘g‘ri keluvchi teskari
kuchlanish qiymati transformator kuchlanishining amplituda qiymatidan
ortmaydi. Grets sxemasining kamchiligi shundaki, diodlar ketma-ket
ulangani uchun tarmoqning to‘liq qarshiligi ortadi va ko‘proq energiya
sochadi
Tekislovchi filtrlar.
To‘g‘riIangan tok yoki kuchlanish amplitudasining pulslanishi ular
spektrida o‘zgarmas tashkil etuvchi bilan bir qatorda karrali chastotaga ega
bo‘lgan o‘zgaruvchan tashkil etuvchilar mavjudligidan kelib chiqadi.
Bunga ishonch hosil qilish uchun to‘g‘rilangan kuchlanishni Fur’e qatoriga
yoyish kerak. Masaian, ikkita yarim davr davrli to‘g‘rilash sxemasining
chiqish kuchlanishi quyidagicha ifodalanadi:
U2 Um- Umcos2ωt- Um cos4ωt-...
Um - transformatoming ikkilamchi chulg‘amidagi kuchlanishning
amplitudasi.
RASM
0 ‘zgarmas tashkil etuvchi tok (kuchlanish) ni eng sodda holda ajratib
olish uchun nagruzka qarshiligiga parallel tarzda kondensator ulanishini
10
ko‘rdik. Lekin ko‘p hollarda bu yo yetarli bo‘lmaydi, yoki butunlay
yaroqsiz bo‘ladi. Shuning uchun o‘zgarmas tashkil etuvchirii ajratib
olishda maxsus zanjirlar - tekislovchi filtrltyrdan foydalaniladi. Ularning
vazifasi tok yoki kuchlanishning o‘zgaruvchan tashkil etuvchilarini yutib
qolishdan iborat. Lekin ular iloji boricha crzgarmas tashkil etuvchi tok
yoki kuchlanish "miqdiqripi r fefnaytinfiaSig^ :kerak. Shining uchun
tekislovchi filtrlar asosan reaktiv qarshilikli elenientlar - induktivlik
g‘altagi va kondensatorlar asosida tuziladi. йЩИ
Elementlarining ulanishiga qarab tekislovchi filtrlar - “Г- simon” va
“П-simon” bo‘ladi. Ularning sxemasi 5-rasmda ko‘rsatiIgan. fkkala holda
ham induktivlik g‘altagi - drossel (Dr) dan tokning o‘zgarmas tashkil
etuvchisi kam qarshilikka uchragan holda o‘tadi. Kondensatorlar
o‘zgarmas tokni o‘tkazmaydi. Natijada Rn qarshilikda o‘zgarmas
kuchlanish hosil bo‘ladi. Uning o‘zgarishciz qolishi uchun tokning
o‘zgaruvchan taslikil etuvchisi droSselda yutilib, Ranagruzkada kuchlanish
tushuvini hosil qilmasligi kerak. Bu hoi drosselning qarshiligi kondensator
qarshiligidan juda katta bo‘lganda sodir bo‘ladi:
ωnL>> va Rn>>
Bunda, ωn - o‘zgaruvchan tashkil ctuvchilarning eng kichik chastotasi. Bu shart bajarilganda o‘zgaruvchan tashkil etuvchilar asosan induktivlik
g‘altagida eng ko‘p potensial tushuvini hosil qiladi va uning juda oz qismi kondensatorga to‘g‘ri keladi. Demak, tekislovchi filtr o‘zgaruvchan tashkil , etuychilarga nisbatan
kuchlanish boMgichi vazifasini bajarar ekan.
“П-simon” filtrlaming .ishlashi “Г-simon” filtrlarnikidan
farq qiladi. Lekin, qulaylik uchun uni ikki bosqichli filtrlash deb qarash
mumkin. Birinchi bosqichda C\ kondensator nagruzka rezistoriga parallel ulangan kondensator (2-rasm) kabi ishlasa, ikkinchi bosqich - “Г-simon” filtmi tashkil etadi. Shuning uchun (2a) tengsizlik quyidagicha ifodalanishi
kerak:
ωnL>>
Demak, “П-simon” filtrlar “Г-simon” filtrlarga qaraganda
sifatliroqdir. Lekin to‘g‘riIagich elementida tokning keskin o‘zgarishlari
kuzatiladigan boMsa, “П-simon” filtrdan foydalanish mumkin emas.
Chunki Ci sig‘im tokni o‘tkazib yuboradi. Bunday hollarda faqat “Гsimon” filtr ishlatiladi.
Yuqori kuchlanishli (4-5kV dan ortiq) qurilmalarda va ayrim kichik
kuchlanishli qurilmalarda drossel o‘rniga qarshilik ishlatiladi. Shunda
to‘g‘ri!agich sxemasi soddalashib, uning og‘irligi kamayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
