1998 йилнинг июнь ойида бир гуруҳ тарихчилар билан бўлган суҳбатда муҳтарам Юртбошимиз томонидан ўзбек халқи ва ўзбек давлатчилиги тарихи саҳифаларини холисона, илмий асосда ёритиш вазифалари белгилаб берилган эди

Шодимулк Оқо мақбараси
Мақбаралар орасида 1372 йилда қурилган Шодимулк оқо мақбараси Шоҳи Зиндада Амир Темур даврида қурилган биринчи иншоот ҳисобланади. Бинода 11 ёшида вафот этган Амир Темурнинг жигаргўшаларидан бири Шодимулк оқо дафн этилган.
Бу бинони Амир Темурнинг опаси Турқон оқо вафот этган қизига атаб қурдиради. 1383 йилда ўзи ҳам шу ерга дафн этилган.
Мақбарада гўзал нақш ва ёзувлар ўз аксини топган. Ёзувнинг бирида шундай сўзлар битилган:
“Бу жаннатий боғдир ва унда толъе хазинаси кўмилган. Бу қабрда қимматбаҳо марварид яширилган. Унда сарвқад назокатли ётибди, шу сабабли, бу жойни жаннатга қиёслаш мумкин. Бу ўликлар орасида гарчи унинг узугида қудратлилик муҳри бўлса-да, Сулаймондай одам ғойибга равона бўлди”.
Бинонинг усталари Зайниддин ва Баҳриддин эканлиги таъкид этилган. Бошқа бир йирик жимжимадор китобада шундай дейилган: “Ушбу ширтдат муқарнасларга тўла гумбаз ва зарҳал пештоқларни Зайниддиндан хотира деб билгил. Бу масканда кўриб турган ҳар бир санъат ва маҳорат ижодкор яратувчининг марҳаматидир”. Мақбаранинг ички томонлари янада ҳашаматли ва зийнатлидир.
Шунинг учун ҳам у Шоҳизинда мажмуасининг энг гўзал гулдастаси ҳисобланади.
Туғли Текин мақбараси
Бу муқаддас жойда ором топган навбатдаги марҳум Амир Ҳусайн бўлади. Мақбара пештоқига, сағона устига, ҳижрий 777 йил санаси битилиб қўйилган. Лавҳада қуйидаги сўзларни ўқиймиз: “Дунёда бахтиёр амир нигоҳи билан туғилган жафокаш Амир Ҳусайн қутлуғ ўғлини Оллоҳ ўз жаннатига йўллагай. У ҳижрий 777 йилнинг зулқаъда ойида азобланиб ўлди”.
Амир Ҳусайн Амир Темурнинг етакчи издошларидан бўлиб, милодий 1376 йилда (ҳижрий 776-777 й.) Темур Или дарёси юқорисида жойлашган Уч Турфон мавзеида, мўғул хони Қамариддинга қарши қилган жангларидан бирида ҳалокатга учраган. Унинг Шоҳизиндадаги мақбараси эшиги устига қуйидаги сўзлар битилган: “Агар менинг пешайвоним томи Муштарийга етса-да, бари бир бу дунёнинг заҳри, ўлим жазоси мустаҳиқдир. Бу зимзиё қабрда биродарларимиз, ёлғизликдаги умидим худонинг раҳм-шафқатидир”.
Бу қабртошдаги марсия дунё янглиғ абадий фикрни тасдиқлаб турибди: “Ой остидаги ҳеч бир нарса мангу эмас, хоҳ у улуғ, хоҳ у кичик одам бўлсин, у ўзига зах тупроқдан паноҳ топади ва у тенглар ичида тенг бўлиб қолади”. Бу сўзлар ҳар бир кишини ҳушёрликка тортади. Мақбарада саркарданинг онаси Тўғли Текин ҳам дафн этилганлиги тўғрисида тарихий манбаларда маълумот келтирилган. Бу улуғ бино 1952-1954 йилларда илмий жиҳатдан ўрганилган ва муҳофаза чоралари кўрилиб, қайта тикланди.