19-mavzu. O‘qituvchi pedagogik faoliyatida kasbiy refleksiyaning o‘rni Reja

O'z - о'zini rivojlantirish jarayonida o'qituvchining kasbiy faoliyat davomida takomillashtirilgan pedagogik mahorati, refleksiyalangan (ya’ni avval foydalanilgan va ularning samaradorligini baholash natijasida tobora optimal bo'lib chiqqan metodlar) harakat usullari va metodlarining o'sishi sodir bo’ladi.
O'z - о ‘zini nazorat qilish o'qituvchi pedagogik faoliyati jarayonida nazariy va amaliy tajribalar asosida, o'z - o'zini kasbiy jihatdan nazorat qilib, pedagogik mahoratini yanada takomillashtirib borishning ikkinch shakli boshlanishini nazarda tutadi.
Yuqorida ta’kidlanganidek, refleksiya muammosi nafaqat pedagogika, psixologiya falsafa, mantiq kabi fanlarda, balki boshqa fanlarda ham o'rganiladi. Bu tushuncha talqiniga biz talim rivojlanishining falsafiy konsepsiyasi (V.V.Krayevskiy, B.T. Lixachyov, Ya S.Turbovskij va boshqalar.) g'oyalari nuqtai nazaridan yondashamiz. Bu holatda kishining dunyo, jamiyat, о'zining bu dunyodagi о'rni haqidagi tobora umumiy, keng tushunchalarining pedagogik voqelik bilan aloqasi refleksiya predmeti sanaladi. Ta’kidlash joizki, dastlab ongda bilimlarning falsafiy refleksiya oqimidagi tahlili kechadi, keyin u pedagogik nazariya tarkibiga kiradi va uning bir qismiga aylanadi, so'ngra faoliyatni nazariy jihatdan anglashning boshlang'ich nuqtasi bo'lib qoladi. Shu tariqa inson o'z ongini, faoliyatini rivojlantirish mexanizmlarini egallash va ularni maqsadli boshqarish imkoniyatini qo’lga kiritadi.
Har qanday o‘qituvchi o‘z-o‘zini tarbiyalash va o'z-o'zini rivojlantirishga hatto juda kuchli intilishi bo'lsa ham, o‘zining shaxsiy rivojlanish dasturini maxsus malakalarsiz belgilay olmaydi, bu pedagogik faoliyatdagi muvaffaqiyatga erishish, o'qituvchining o'z ustida ishlashga tayyorgarligi, uning o‘z-o‘zini tahlil qila olishi, o‘z-o‘zini tashhislash qobiliyatining qanchalik shakllanganligi bilan bog'liq.
Pedagogik tashxislash asosida ocqituvchining kasbiy rivojlanishini ta’minlash usullari
O‘qituvchi pedagogik mahoratini oshirish sohasida olib borilayotgan tadqiqotlarda ko'plab olimlar pedagogik mahoratni rivojlantirish haqida fikr bildirishib, bu jarayonning asosiy zahirasi o'qituvchining o‘z faoliyati tahliliga doimiy intilishida (V.I.Zagvyazinskiy, Yu.K.Konarjevskiy, YuP.Lvova, I.P. Rachenko, L.I.Ruvinskiy, V.P.Simonov, V.A.Suxomlinskiy, YaS.Turbovskiy, T.I.Shamova va boshqalar); uning refleksiv qobiliyatlarini takomillashtirish (AABizyayeva, V.V.Vetrova, KV.Kuzmina, E.N.Pexota. I.A.Stetsenko va boshqalar); refleksiv pozitsiyasini (AV.Xristeva) rivojiantirishning o'ziga xos pedagogik refleksiyasiga bog'liq bo'lganligi uchun uni pedagogik fikrlashni shakllantirish bilan bogiab, shu tariqa (Yu. N.Kuly utkrn, G.S.Suxobskaya) o'qituvchi pedagogik refleksiyasini rivojlantirish mumkin (B.Z.Vulfov. G.MKodjaspirova, N.V.Kuzmina, Yu. N.Kuly utkin, I.N.mesyonov, S.Yu.Stepanov, G.S.Suxobskaya, N.V.Xarkin, A.V.Xristeva va boshqalar.) deb ta’kidlaydilar.
Ko'pchilik olimlar refleksiyani o'qituvchi tomonidan o'zining faoliyati va uning natijalarini tahlil qilish va o'zini baholash jarayonida rivojlanishini aytadi va «refleksiyani boshqarish imkoniyati va zaruriyati shundan iboratki, o'qituvchi uzluksiz ta’limning qaysi sohasida faoliyat ko'rsatmasin, o'zining ongli ravishda ichki ta’sirini (o'z-o'zini o'ylashga va fikrlashga majbur qilish) va tashqi ta’sirini, shaxsiy o'quv jaray onida boshqarib qo'Ilay oladi» deb ta’kidlaydilar.
Ilmiy adabiyotlar tahlili va kasbiy refleksiyani o'qituvchi pedagogik faoliyatining tarkibiy qismi va uning pedagogik mahoratini rivojlantirish asoslari sifatida qarash (15.2. - bo'lim), shuningdek qayd qiluvchi eksperiment natijalari kasbiy refleksiyani rivojlantirish usullarini izlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Shu sababli kasbiy pedagogik faoiiyatning turli sohalari bilan shug'ullangan olimlar tashhis (diagnostika) va tashhislash (diagnozlash) mazmunigayanadabatafsil to'xtalganlar.