18 мавзу: Коррекцион (махсус) Педагогика асослари

6. Ўзбекистон Республикасида коррекцион педагогика (дефектология)нинг ривожланиш тарихи Россия дефектология фани билан узвий боғлиқ бўлиб, айни вақтда у ўз хусусиятларига ҳам эга. Бу хусусиятлар диннинг ўзбек халқи ҳаёти ва турмушига чуқур сингганлиги ва ўзбек миллий менталитети билан тавсифланади. Ўзбек халқи аномал болаларга нисбатан инсонпарвар муносабатда бўлиб, уларга раҳмдиллик, меҳрибонлик кўрсатган. Айни вақтда республикада аномал болалар учун махсус ўқув муассасалари (кўзи ожиз ҳамда кар болалар учун мактаб-интернатлар, ақли заифлар учун ёрдамчи мактаб-интернатлар) фаолият олиб бормоқда. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги қонуни (1997 йил)нинг 23-бандида психик ёки жисмоний ривожланишида нуқсонлар бўлган болалар ва ўсмирларни ўқитиш ва даволаш махсус (ихтисослаштирилган) таълим муассасаларида йўлга қўйилиши таъкидлаб ўтилган. ХХ асрнинг 60-70 йилларида республикада коррекцион педагогика бўйича тадқиқотлар олиб бориш ҳамда дефектолог педагогларни тайёрлаш йўлида ижобий ишлар амалга оширилди. Хусусан, 1967 йили Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика институти педагогика ва психология факультетида дефектология бўлими очилиб, ихтисослаштирилган муассасалар учун педагог-дефектологларни тайёрлаш йўлга қўйилди. Ҳозирги кунда республика олим дефектологлари оммавий умумий ўрта таълим мактабларида коррекцион-ривожлантириш синфларини ташкил этиш, аномал болаларнинг мактабга мослашишлари учун ёрдам кўрсатиш ҳамда уларни ижтимоий ҳаётга тайёрлаш борасидаги муаммоларни ўрганмоқдалар.

Ўзбекистонда ХХ асрнинг 60-йилларида илк бор психик ривожланишдан ортда қолган болалар билан махсус педагогик ишлар амалга оширилган. Ҳозирги кунда психик ривожланишдан ортда қолган болалар учун мактаб интернатлар ва махсус таълим муассасалари фаолият олиб бормоқда. Шунингдек, улар оммавий умумий ўрта таълим мактабларида ташкил этилган коррекцион-ривожлантирувчи синфларда ҳам ўқитишлари мумкин. Таълим жараёни қуйидаги босқичларда амалга оширилади: 1. Бошланғич умумий ўрта таълим (таълим муддати – 4-5 йил). 2. Асосий умумий ўрта таълим (таълим муддати - 5 йил). Болаларни коррекцион муассасаларга қабул қилиш ПТПКнинг хулосаси бўйича ота-оналари ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларнинг розилигига кўра амалга оширилади. Синф 12 нафар ўқувчидан иборат бўлади. Улар ривожланишидаги нуқсонларнинг бартаф этилишига кўра оммавий умумий ўрта таълим муассасаларига ўтказилишлари мумкин. Иккинчи босқичда таълим (V-IХ синфлар) айрим ўзгартиришлар (муайян ўқув мавзулари ёки улардаги материаллар ҳажмини қисқартириш) билан оммавий умумий ўрта таълим мактабларининг дастурлари асосида амалга оширилади. Коррекцион-ривожлантирувчи синфларда, таълимнинг 1-босқич муддати зарур ҳолатларда 1 ёки ҳатто 2 йилга узайтирилиши мумкин. Улар билан ишлашда асосий вазифа - болалар томонидан атроф-муҳит ҳақидаги билимларни эгаллаб олинишига ёрдам бериш, уларда кузатувчанлик ва амалий ўқув фаолияти тажрибасини ҳосил қилиш, мустақил равишда, билимларни эгаллаш ва амалиётда улардан фойдаланиш малакасини шакллантиришдан иборат. Бундай ўқувчилар индивидуал ёндашишни талаб этадилар. Уларни коррекцион ўқитиш даволаш-соғломлаштириш тадбирлари билан бирга амалга оширилиши зарур. Ўқув материали ҳамда таълим методи ПРОқ болаларнинг ривожланиш даражаларига мос ҳолда танланиши зарур.