18-amaliy mashg‘ulot avtomobil transportida yo‘lovchilarni tashishni tashkil etishni o‘rganish

Ko‘z bilan kuzatish (chamalash) usuli
. Bu usul ancha sodda va shu bilan 
birga tahminiy bo‘lib yo‘lovchilar oqimini yo‘nalishning eng ko‘p Yuklangan 
bekatlarida o‘rganish uchun qo‘llaniladi. Buning uchun hisobchilar bekatlarda turib 
avtobus ichida qancha yo‘lovchi borligini olti balli tizim orqali baholaydilar: 
- 1 ball – o‘rindiqlarning yarmidan ko‘p qismi bo‘sh; 
- 2 ball–o‘rindiqlarning xammasi band; 
- 3 ball–o‘rindiqlarning hammasi band va turib ketish uchun mo‘ljallangan 
joylarning yarmi band; 
- 4 ball – avtobusning sig‘imidan deyarlik to‘liq foydalanilayapti (1kv. metr 
bo‘sh maydonga 2 yo‘lovchi to‘g‘ri kelayapti);
-5 ball – avtobus to‘lib ketgan va yo‘lovchilar unga chiqolmaydi
( 1kv. metr bo‘sh maydonga 8 yo‘lovchi to‘g‘ri kelayapti).
SHuni ta’kidlash joizki, mazkur usul ba’zi adabiyotlarda 6 ballik tizim asosida 
baholash yoritilgan. 
Bu usuldan foydalanilganda qancha yo‘lovchi transport vositasida 
ketayotganini to‘g‘ri aniqlash uchun avtobusning rusumiga, o‘rindiqlarning 
avtobusni ishlab chiqargan zavoddagi me’yoriga nisbatan o‘zgarmaganligiga 
alohida ahamiyat berish kerak.
Ko‘z bilan kuzatish usuli sodda va nisbatan kam mehnat talab etgani uchun 
har bir yo‘nalishda muntazam ravishda kunning soatlari, hafta kunlari va yil fasllari 
bo‘yicha yo‘lovchilar oqimini o‘rganishda qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
Ko‘z bilan qarab sanash usuli orqali tekshiruv o‘tkazishda ma’lum salohiyatli 
nazoratchi (hisobchi) lar belgilangan harakat marshrutining yo‘lovchilar ko‘p 
almashinadigan va to‘xtash joylarida oldindan ishlab chiqilgan xaritalarni 
to‘ldiradilar. Bu usul bilan tekshiruv o‘tkazish natijalari ham yo‘lovchilar oqimining 

---

notekisligi, ularning miqdori va yo‘nalish haqida etarli darajada ma’lumot berishi 
mumkin.
Jadval usuli.
Jadval usuli odatda haftaning bironta ish kunida (ko‘pincha 
chorshanba va payshanba) bir paytda shahar yo‘lovchi transportining barcha turida 
(istisno tariqasida tanlab olingan yo‘nalishalarda) bir paytda yo‘lovchilar oqimini 
o‘rganish uchun qo‘llaniladi. 
Bunda transport korxonalaridagi odamlar kamchilikni tashkil qilgani uchun 
unga kollej va institut talabalari ham jalb etiladi.
Kuzatishni o‘tkazish uchun maxsus jadvallar tayyorlanadi va ular etarli 
miqdorda ko‘paytiriladi. Bir nechta yo‘nalishlar uchun hisobchilar guruhi va uning 
rahbari tayinlanadi. Hisobni boshlashdan oldin guruh rahbarlari jadvalni to‘ldirish 
qoidalari bo‘yicha hisobchilarga yo‘riqnomalar berishadi. SHu bilan bir paytda 
yo‘lovchi oqimini o‘rganish uchun ba’zi bir tashkiliy masalalar ham hal etilishi 
kerak. Masalan, hisobchilar kuzatish kuni qaerda to‘planadilar va hisobni boshlash 
joylariga va hisobot tugagandan keyin o‘z manzillariga qanday etkazib qo‘yiladi, 
dam olish grafigi va boshqalar.