23.11- rasm.
23.12- rasm.
Elektr stim ulatorlaming alohida turlariga shundaylarni
kiritish mumkinki,
ular o datda sezgi organlari orqali qabul qilinuvchi m a’lumotni shartli belgilar
shaklida uzatishga qodir. Shunga o‘xshagan stim ulator — tovushli ma’lumotni
elektr signalga aylantirib beruvchi koxlear protez hisoblanadi;
u mohiyati jihatidan
ichki quloqning tovush qabul qilinadigan qismi o‘mini bosadi. Taqib yuriladigan
koxlear protez 8.13- rasm da k o ‘rsatilgan.
Elektrostim ulatsiyaning texnik qurilmalariga yana biologik sistemalarga
elektrik signallami eltib beradigan elektrodlami kiritish mumkin.
Ko'pgina hollarda elektr stimulatsiyalash plastinkali elektrodlai yordamida
amalga oshiriladi, ular elektrokardiografiya uchun ishlatiladigan elektrodlarg a
o ‘xshab odam tanasiga q o ‘yiladi (21.2- §ga qarang).
Tanaga kiritiladigan elektrodlar uchun jiddiy muammolar talaygina. Bunga
shu jumladan, agressiv biologik muhit sharoitida materialdan tok o‘tganda uning
zangga qarshi m ustahkam b o‘lishi uchun materialni tanlash muammosi ham
kiradi.
b
23.13 - rasm.
Sinusoidal modulatsiya qilingan toklar bilan o'tkaziladigan elektr terapiya
uchun fizioterapevtik app aratga misol ,,Amolimpuls-3“ (23.13-
a
rasm)
hisoblanadi. Unda sinusoidal tebranishlarn i tashuvchilaming chastotasi 5 kGs
ga teng, modulatsiya qilinadigan sinusoidal tebranishlaming chastotasi esa 10-
150 Gs chegarada tekis o‘zgartirilishi mumkin. Bu generator yordam ida hosil
qilingan toklaming ayrim, mumkin boigan shakllari 23.13-
b
rasmda ko‘rsatilgan;
tebranishlarni tashuvchi va modulatsiya qiluvchilarning chastotalari orasidagi
nisbat rasmda e’tiborga olinmagan.
23.6-§. YUQORI CHASTOTALI
FIZIOTERAPEVTIK ELEKTRON
APPARATLAR. ELEKTROXIRURGIYA APPARATLAR1
Tibbiyot apparatlarining k a tta guruhi — elektrom agnit tebranishlar va
to iq in larn in g generatorlari, ultratovush, yuqori, ultrayuqori chastotalarda
ishlaydi va yagona termin asosida yuqori chastotali elektron a p p ara tlar deb
ataladi.
Bunday holda elektrodlar m uamm osi har xil yechiladi. Yuqori chastotali
to klar uch un (19.5- rasmga q aran g ) shishali e lek tro d la rd a n foydalanilsa,
o ‘zg aruvchan m agnit m aydoni bilan t a ’sir etish da in d u k to te rm iy a spiral
yoki yassi buklagan kabellardan foydalaniladi. U lard an o ‘zgaruvchan tok
o‘tg anda o ‘zgaruvchan magnit m aydo ni hosil b o ia d i.
U Y uC H terapiyada
isitiladigan tana-disk shakldagi izo la to r qavati bilan qo plan gan m etalldan
yasalgan elek trod lar orasiga joy la sh tirila d i (23.18- rasm ).
E lek trom ag n it
t o i q i n l a r b ila n t a ’sir e tish d a b u t o i q i n l a r n i n g n u r la t g ic h i t a n a g a
yaqinlashtiriladi.
26 — T ib b iy
v a b io lo gik fizika
I n d u k tiv bo g 'lan ish am a liyo td a tib b iy o t u ch un yuqori c h asto ta li
ge nerato rlarning k o ‘pchiligida b o ‘lib, bem orni
tasodifan yuqori doim iy
kuchlanish ostiga tushib qolishdan saqlaydi 23.14- rasm da trioddagi generator
tasv irla n g an , chunki y etarlicha k a tta qu v va t olish
z a ru riy a ti lam pali
generatorlarni hali tibbiyotda qo‘llash ehtiyojini tug‘diradi.
Elektromagnit tebranishlar generatorlari bo‘lmish fizioterapevtik apparatlar
radio qabul qilinishiga va televideniyega xalal keltirmaydigan qilib yasaladi. Bu
bir tom ondan, xalaqitlardan saqlash uchun qilingan maxsus qurilmalar bilan,
ikkinchi tomondan esa, muayyan ishchi chastotalar diapazonining q at’iy qilib
berilishi bilan ta’minlanadi.
B ir qa nch a a pp a ratlarn in g tashq i k o ‘rinishi ras m la rd a k o ‘rsatilgan :
,,I s k r a -l “ a pparati — yuqori chastotali ge nerato r b o ‘lib, im pulsli rejim da
ishlaydi va mahalliy darsonvalizatsiya uchun ishlatiladi (23.15- rasm), IKV-4
ap p a ra ti — induktoterm iya uchun, 13,56 M G s ch a sto ta d a ishlaydi (23.16-
ra sm ), U Y uC H -terapiy a uchun k o ‘chm a a p p a ra t — U Y u C H -66 (23.17-
ra sm ), m ik ro to ‘lqinli terapiy a uchun ,,L u c h -5 8 “ a p p a r a t (23.18- rasm )
ishlatiladi.
Y uqori chastotali meditsina elektron apparatlariga, yana elektr xirurgiya
(yuqori chastotali xirurgiya) apparatlari kiradi. Bu qurilmalaming asosini garmonik
yoki modulatsiya qilingan elektromagnit tebranishlar generatori tashkil etadi.
Elektr xirurgiyada ishlatiladigan elektromagnit tebranishlaming quvvati 1 Vt dan
bir necha yuz vatt gacha bo‘lishi mumkin.
G eneratorlarning fazilati shundaki, ular quvvatni nagruzkaga (biologik
to ‘qimaga) berishi kerak, ular esa katta chegaralarda o'zgaradi. G eneratorlar
uzoq m ud d atd a butunlay
nagruzkasiz ishlashi m um kin, shuning uchun
elektroxirurgiya apparatlarida keng miqyosda vakuumli
lampalar ishlatiladi, ular
yarim o‘tkazgichli qurilmalarga nisbatan bo'lib turadigan ortiqcha yuklanishga
qarshi katta barqarorlikka ega.
Elektroxirurgiyada elektromagnit tebranishlar elektro dlarga uzatiladi, ular
yordam ida to‘qimalarni kesish yoki koagulatsiya qilish mumkin. Elektrodlarni
bir qutbli va ikki qutbli elektroxirurgiyalar uchun ajratiladi.
Birinchi holda generator apparatining bitta chiqishi elektroxirurgiyani amalga
oshiradigan aktiv elektrod bilan ulanadi, boshqa elektrod— passiv elektrod bemor
tanasi bilan kontaktda bo‘ladi.
Ikkinchi holda generatoming ikkala chiqishi ikkita aktiv elektrod bilan ulanadi,
ularning orasidan yuqori chastotali tok o‘tib, xirurgik ta ’sir ko'satadi. Bu holda
ikkala elektrod aktiv hisoblanadi, passiv elektrod esa ishlatilmaydi.
Elektroxirurgiya apparatlaridan birining tashqi k o ‘rinishi 23.19- rasm da
k o‘rsatilgan.
