18. 4-§. Organizm to ‘qimalarining to ‘la qarshiligi (impedansi). Reografiyaning fizik asoslari

SI
ga bo ‘lib
Q = ^ j = ^ E 2Er E0 t g b
(1913)
ni topam iz (
E
— deganda elektr maydoni effektiv kuchlanganligining qiymati
tushuniladi).
(19.6) 
va (19.13) form ulalarni taqqoslab, har ikki holda ajraluvchi issiqlik
m iqdori elektrmaydoni effektiv kuchlanganligining kvadratiga proporsional
ekanligini payqash mumkin. U yana muhitning xarakteristikalariga, dielektrik
uchun esa maydon chastotasiga bogMiq b o ‘ladi.
Sobiq SSSR da 0 ‘YuCH apparatlarida 40,58 M Gs chastotani ishlatish qabul
qilingan, bunday chastotali toklar bo'lganda organizmning dielektrik to‘qimalari
o‘tkazuvchan to'qim alarga ko‘ra tezroq isiydi.
19.5-§. ELEKTROMAGNIT TO‘LQINLAR BILAN TA’SIR ETISH
0 ‘ta yuqori chastota ( 0 ‘YuCH) diapazonidagi elektromagnit to ‘lqinlardan
foydalanishga asoslangan fizioterapevtik uslublar, to'lqin uzunligiga bogliq holda
ikki x.il ataladi:
m ikroto‘lqinli terapiya
(chastotasi 2375 to‘lqin uzunligi 12,6
sm)
va DST-terapiya, ya’ni detsimetr to‘lqinli terapiya — chastotasi 460 to ‘lqin
uzunligi 65,2
sm.
Hozirgi vaqtda O l YuCH maydonlaming biologik obyektlarga issiqlik ta ’siri
to‘g‘risidagi nazariya eng ko‘p ishlab chiqilgan. Elektromagnit to‘lqin moddaning
molekulalarini qutblab va ularni davriy ravishda elektr dipolkab i qayta
oriyentatsiyalaydi. Bundan tashqari, elektromagnit to‘lqin biologik sistemaning
ionlariga ta’sir etadi va o ‘tkazuvchanlik o‘zgaruvchan tokini hosil qiladi. Shunday
qilib, elektromagnit maydonda joylashgan m oddada siljish toklari bo‘lganidek,
o‘tkazuvchanlik toklari ham bo‘ladi. Bularning hammasi moddani isitishga olib
keladi. Suvmolekulalarining qayta oriyentatsiyalanishi tufayli vujudga keluvchi
siljish toklari katta ahamiyatga ega. Shu sababdan m ikroto‘lqinlar energiyasining

---

eng ko 'p yutilishi m uskullar va qon kabi to‘qimalarda sodir bo ‘lib, suyak va
yog‘ to ‘qimalarida kam yutiladi, ularda isish ham kamroq boladi.
Elektromagnit to‘lqinlarni har xil yutish koeffitsiyentli muhitlar chegarasida,
m asalan, suv miqdori yuqori va past b o‘lgan to ‘qim alar chegarasida turg ‘un
to‘lqinlar hosil bolishi mumkin, bu esa to‘qimalami mahalliy isitishda sababchi
boladi. Ayniqsa, ortiqcha isishga qon bilan ta’minlanishi kam bo‘lgan to ‘qimalar
moyil bo‘ladi va, demak, termoregulatsiyasi (issiqlikni boshqarish) yomon bo‘ladi,
masalan, ko ‘z gavhari, shishasimon jism va boshqalar.
Elektromagnit toiqin biologik jarayonlarga ta’sir ko‘rsatib, vodorod boglarini
uzishi va D N K hamda R N K makromolekulalari oriyentatsiyasiga t a ’sir etishi
mumkin.
Elektromagnit to iq in tananing qismiga tushganda teri yuzasid an qisman
qaytishi yuz beradi. Qaytish darajasi havo va biologik to ‘qim alar dielektrik
singdiruvchanligining farqiga bogliq.
Agar elektromagnit to lq in la r bilan nurlantirish masofadan tu rib amalga
oshsa, unda elektrom agnit t o iq in energiyasining 75 foizgachasi qaytishi
mumkin. Bu holda nurlatgichda generatsiya qilinadigan quvvatga q a ra b birlik
vaqt ichida bem or yutadigan energiya haqida fikr yuritish m um kin emas.
Elektromagnit toiqin bilan kontaktli nurlantirishda (nurlatgich nurlantirilayotgan
yuzaga tegib turadi) generatsiya quvvati organizm to ‘qim asi q a b u l qilgan
quvvatga mos keladi.
Elektromagnit to lq in n in g biologik to‘qimalarga kirish chuqurligi bu
to ‘qimalarning to iq in energiyasini yutish qobiliyatiga b o gliq bo lib , bu o ‘z
navbatida to‘qimalaming tuzilishi (eng muhimi, tarkibidagi suv bilan), shuningdek
elektromagnit tolqinning chastotasi bilan aniqlanadi. Shunga ko‘ra fizioterapiyada
ishlatilad igan sintemetrli elektro m agnit to iq in muskul, teri v a biologik
suyuqliklarga taxminan 2