17-mavzu. Tarbiyaning mazmuni va vazifasi. Reja

Suqrot hakim esa bunday deydi: «Gimnastika yordami ila badanimning 
muvozanatini to‘g‘rilab olaman». 
Harbiylarni jismonan sog‘lig‘i, hayot guzalliklarini yaxshi idrok etish, aql 
zakovatini yuksaltirishiga asos bo‘ladi. Badan tarbiya harbiylarni hartomonlama 
tetik, hushyor qobiliyatli tarzda kamolga yetkazadiki, donolar 
«jismoniy tarbiya-
guzallik tarbiyasidir»
deb bejiz aytishmagan. 
Jismoniy tarbiyaning asosiy vositalari jismoniy mashqlar (gimnastika, o‘yinlar, 
turizm va h.) tabiiy omillar (quyosh, havo, suvning inson organizmiga ta’siri) va 
gigienalik omillar (badantarbiya mashg‘ulotlarini gigienik jihatdan ta’minlash, 
o‘quv mehnati, dam olish, ovqatlanish, o‘yqu va hokazo oqilona tartibda tashkil 
qilish) xizmat qiladi. 
Sistemali ravishda jismoniy tarbiya yosh davrdan boshlanadi. Umuman harbiy 
bilim yurtlarida tarbiya vazifalarini hal etish o‘zaro bog‘liq mashg‘ulotlarni tashkil 
qilishning turli shakllari tizimini yaratishni talab etadi. 

---

Harbiylarni jismoniy tarbiya vositalarini uch guruhga ajratish talabga 
muvofiqdir: 
Birinchisi, gigiena omillari, ikkinchisi, tabiatdagi sog‘lomlashtiruvchi 
kuchlar, uchinchisi esa, jismoniy tarbiya vazifalarini hal etishga yo‘naltirilgan 
jismoniy mashqlar tashkil etadi. 
Gigiena omillariga rioya qilish jismoniy tarbiya sistemasida alohida o‘rin 
egallaydi, u harbiylarning organizmiga foydali ta’sir ko‘rsatadi. Uning asosiy omili 
rejim hisoblanadi. Rejimga rioya qilmasligi bu butun organizmning bo‘shashtirishi 
va aqliy zaifligini sezdirishga asos bo‘ladi. 
Tabiatdagi sog‘lomlashtiruvchi kuchlar-organizmni chiniqtirish, harbiylarning 
jismonan rivojlanish darajasini ko‘tarishga tabiatga, quyosh, havo va suv ta’sir 
orqali erishiladi. Bizning sharoitimizda ochiq havoda jimoniy mashg‘ulotlar 
o‘tkazish, tabiiy shifobaxsh kuchlardan foydalanish, tabiat faktorlaridan jismoniy 
mashg‘ulotlar o‘tkazish va mustaqil shug‘ullanishdan iborat. Jismoniy tarbiya 
vazifalarini hal etishga yunaltirilgan jismoniy mashqlar gavda muskullarining o‘sish 
va mustahkamlanishiga, yurak-tomir sistemasi, nafas olish va asab sistemasi 
faoliyatini yaxshilanishiga asos bo‘ladi. Jismoniy tarbiya vositalarini hal etishda 
jismoniy mashqlardan gimnastika asosiy o‘ringa ega. 
Bu o‘yin turi o‘z navbatida uch shaklda bajariladi: 
1.
 
Asosiy gimnastika-gigienik gimnastika. 
2.
 
Sport gimnastika-badiiy gimnastika. 
3.
 
Yordamchi (davolash) gimnastika-fizьkultminutlar va tanaffus vaqtida 
bajariladigan mashqlar. 
Harbiylarning jimonan chiniqtirishda harbiy qo‘mondonni o‘quv rejasi 
bo‘yicha o‘tiladigan jismoniy tayyorgarligi roli va ahamiyati beqiyos kattadir. 
O‘quv dasturlar asosida mutaxassislar tomonidan tashkil qilingan tadbirlar 
harbiylarni jismonan chiniqtirishda va ruhiy tetikligini rivojlana ishiga yordam 
beradi. 
Ko‘hna urganchda Najmiddin Kubro maqbarasi qad rostlab turibdi. Xivada esa 
Javonmardiylik sulukining asoschisi el-yurtga polvon Piyr nomi bilan tanilgan 
Pahlavon Mahmud maqbarasini bilmaydigan, ziyorat qilmagan ijodkor topilmasa 
kerak. Hatto jahonga mashhur professional bokschi Artur Grigoryan ham Pir 
maqbarasini ziyorat qilib undan ruhiy madad olishni xush ko‘rarkan. 
Javonmardiylik taraqqiyotining mohiyati harbiylarni jasoratga chorlashdir. 
Javon-o‘spirin mard so‘zining lug‘aviy ma’nosi-erkak. Mardlik shuki, odam avvalo 
o‘z nafsi ustidan g‘alaba qozonmog‘i o‘z irodasini qo‘lga olmog‘i darkor. 
Alisher Navoiy o‘zining «Nasoyim-ul-muhabbat» asarida P. Mahmudni 
alohida hurmat bilan tilga oladi. Aytishlaricha, Hind podshohi Pahlavon mahmudni 
Hind mamlakatiga polvonlar kurashiga taklif qilibdi. Podshohning bir polvoni bor 
ekanki, u bilan kurashga tusharmoq niyatida ekan. 
Polvon kurash ma’rakasidan bir kun oldin tunda Pahlavon Mahmud qabriston 
ziyoratiga boribdi. U yerda xudoga murojjat qilib yolvorayotgan mazlumaga ko‘zi 
tushibdi. Ayol, 
«Ey, Xudo, ertaga ma’rakada o‘g‘limni sharmanda qilmag‘aysen»
deya iltijo qilar emish. Polvon tushinibdiki ul kurashchining onasidir. 
Pahlavon mahmud podshoh ma’rakasida vafo qilib ul kurashchidan yiqilibdi. 
Hind podshosi bari-bir uning hurmatini joyiga qo‘yib ovga, shikorga taklif qilibdi. 

---

SHikorda o‘lja ortidan quvib borayotgan shoh muvozanatni saqlayolmay tog‘ 
qirrasiga ilinib qolibdi. Pahlavon oti bilan qo‘shib podshohni dast ko‘tarib bexatar 
joyga qo‘yibdi. Podshoh hayrat bilan shuncha kuch bilan ajab ul kurashchidan 
yiqilding deganda, Pahlavon Mahmud qo‘yidagi ruboiyni aytgan ekan.