17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

Guruhlardagiyanabirjarayonbuguruhninguyushqoqligimuammosidir.Guruha’zolarining bir-birlarini yaxshi bilishlari, bir-birlariningdunyoqarashlari,hayotiyprintsiplari,qadriyatlariniyaxshitasavvurqilishlaribundayuyushqoqlikningbirinchiomilidir.Ikkinchivaasosiyomilbu o‘shaguruhnibirlashtiribturganfaoliyatmaqsadlarini,uningyo‘nalishivamazmuninibilishdagi g‘oyaviybirlikdir.Umuman,eksperimentaltadqiqotlardaqaydetilganguruhgaoidfikrlardagiumumiyuyushqoqlikgaijobiyzaminhisoblanadi.
Guruhlardagiliderlikvaumumiyqarorlargakelishhamdinamikjarayonlargakiradi,lekinbumasalalarniboshqarishpsixologiyasimasalalaridoirasidakeyingimavzuda o‘rganamiz.


6.Guruh o‘lchamlari va uning tizimi
Guruhlarulardagiodamlarsonigako‘rakattavakichikguruhlargabo‘linadi.Psixologiyadako‘proqkichikguruhlar o‘rganiladi.Uninechakishitashkiletishi,nechakishihamkorlikdagifaolityatiko‘proqsamaraberishimasalasiamaliyahamiyatgaegadir.Ko‘pchilikolimlarguruhningboshlang‘ichnuqtasisifatidamiqdorjihatdanikkikishini – diadanitanolishadi.PolyakolimiYanShepanskiybungaqo‘shilmasa-da(uningfikrichakamidauchkishi – triadadanboshlanadi),harqalaydiada o‘zigaxosuyushmasifatidatanolingan.Masalan,yangioilaqurib,birgayashayotgankishilar,sevishganlar,ikkido‘st – o‘zigaxoskichikguruh.Harqandaykichikguruhgaxossifatshuki,uninga’zolaribir-birlaribilanbevositamuloqotgakirishish, «yuzma-yuz» bo‘lishimkoniyatgaegabo‘ladi.Harbirkishiuchunshuguruhjudaahamiyatlibo‘lib,uningnormalariga o‘zixohlab-xohlamaybo‘ysunaboshlaydi.Kichikguruhningchegarasimasalasihamko‘pmuhokamaqilinadi.
G.M.Andreyevabuchegarani12-15kishidebhisoblasa,amerikalikMoreno o‘zvaqtidabuchegarani30-40 kishigachasurganedi.Lekin,uningyuqorichegarasinechakishibo‘lishidanqat’iynazar, o‘zarobevositamuloqotimkoniyatiniberishivaharbira’zobir-birigata’sirko‘rsataolishikerak.
Hari bir o‘zigaxospsixologiktizimgahamega.Unitashkiletuvchielementlarnisbatanbarqarorbo‘lib,ularguruha’zolarixulq-atvorinimuvofiqlashtiribturadi.Avvaloguruhningmaqsadiniajratishkerak.Maqsad– odamlarnijamoamehnatiatrofidauyushtirib,birlashtiruvchipsixologikelementdir.Masalan,barchatalabalarningmaqsadi – o‘qish,professionalmalakaorttirib,mutaxassisbo‘libyetishish.
Guruhningavtonomligidarajasihamma’lumahamiyatgaegaomil,chunkiharbira’zoumumiymaqsadasosidabirlashganbo‘lsaham,ularningharbirining o‘zburchvavazifalariborvashunuqtainazardanharbirodam o‘zimkoniyatlarini o‘zichaishgasolib, o‘zaromunosabatlargasababbo‘ladi.
Guruhningpsixologiktizimgata’siretuvchiomillargayanaularningjinsiy,yoshjihatdan,ma’lumotivamalakasinuqtainazaridanfarqqiluvchivauyg‘unliknitashkiletuvchiomillarhamkiradi.
Guruhninguyushganligihamdinamikko‘rsatgichlardanbo‘lib,shunuqtainazardanharbirguruhbir-biridanfarqqiladi.Masalan,odamlarhamkorlikdabajarayotganishningqiziqarlivahammauchunmanfaatliekanligi,guruhnormalarininga’zolartomonidanumumanolgandaqabulqilinishi,qadriyatlartiziminitasavvurqilishdagifikrlarmosligiuyushqoqlikningmezonlaridir.
Guruhningtizimiyanauningkatta-kichikligigahambog‘liq.Masalan,5-10kishidaniboratguruhdagimunosabatlaryaxshiroq,uyg‘unroqvafaoliyatsamaraliroqhisoblanadi.Chunkibundayguruhlardanorasmiymuloqotuchunma’qulsharoitmavjudbo‘ladi.Bundayguruhlarda«guruhbozlik» deganillathambo‘lmaydi.Guruhninghajmiortibborgansariulardarasmiyatchilik,rasmiyyuzakimunosabatlarko‘payadivabuodamlar o‘rtasidagiinsoniymunosabatlarda o‘zaksinitopadi.