17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

8.Guruhdagipsixologikmuhitvauni o‘rganish
Guruhvajamoalarto‘g‘risidagapketganda,ko‘pinchauning «ma’naviymuhiti», «psixologikmuhiti» deganiboralarishlatiladi.Chunkibunarsa o‘shayerdagiishningyaxshiligi,faoliyatningsamarasibilanbog‘lanadi.Sotsial psixologikmuhitdeganda,biz o‘shaguruhninga’zolarifikrlari,hissiyotlari,dunyoqarashi,ustanovkalarva o‘zaromunosabatlaridaniboratbo‘lganemotsional-intellektualholatnitushunamiz.Bu o‘rindagiasosiyomil – bua’zolarning o‘zaromunosabatlaridir.Ma’lumki, o‘zaromunosabatlarishyuzasidan,faoliyatmaqsadlarivamazmunibilanhamdabevositabir-birlariniyoqtirish-yoqtirmaslikkaasoslanganinsoniyemotsionalhissiyotlarko‘rinishidabo‘lishimumkin.Professionalfaoliyatnibajarishjarayonidatabiiy birinchi tipli munosabatlar ustuvorbo‘lib,ikkinchilariningxarakteribirinchisidankelibchiqadi.Do‘stlarto‘plangandavradagimuhitesaaksincha,bevositasimpatiyalargatayanadi.
Sotsial psixologiyadaanashundaypsixologikmuhitnieksperimentaltarzda o‘rganishgakattae’tiborberiladi.Engkengtarqalganusullardanbirisotsiometriyabo‘lib,uningasoschisiamerikalikolim Yakob Levi Morenohisoblanadi.Sotsiometriyalotincha «societas» – jamiyat,va «metreo» – o‘lchaymanso‘zlaridanolinganbo‘lib,guruhdagishaxslararomunosabatlarni o‘lchashgaqaratilgantexnikadir.Nazariy sotsiometriya uningmuallififikricha,jamiyatdagibarchanizolar,muammolarniyechishningusullaridanbiri – insonlar o‘rtasidagimunosabatlarni o‘rganishvashungako‘ra,jamiyatda o‘zgarishlarniamalgaoshirishkerak,degan g‘oyagaasoslanadi.Amaldaesaharbirjamoalardamaxsussotsiometrikso‘rovlar o‘tkaziladivauningnatijalaritashkiliyjarayonlardainobatgaolinadi.
Lekinoxirgipaytlarda sotsiometriyaganazar o‘zgargan,uningyuzlabmodifikasiyalari,turlariishlabchiqildi.Ahamiyatlisishuki,unihaqiqatdanhamguruhdagima’naviy-psixologikmuhitgata’siretuvchiemotsionalmunosabatlarnianiqlashdamutaxassistomonidanishlatishmumkin.Bundaharbirguruha’zositanlovsharoitigasolinadi,ya’niu,uyokibusharoitda,vaziyatdayokifaoliyatnibajarishda o‘zigayoqqan(yoqmaganham)sheriginiguruhdoshlariorasidantanlashikerak.Masalan,maktab o‘quvchilariga «Kimbilanbirgadarstayyorlashnixohlarding?», «Kimbilanmaktabyeruchastkasidagixashardayonma-yonturibishlashniistarding?»,mehnatjamoalaridaesa «Boshliqtomonidanberilganmuhimtopshiriqniikkikishibajarishikerakbo‘lsa,sheriklikkakimniolganbo‘lardingiz?»,talabalarda «Xorijga o‘qishgayuborishsa,guruhdoshlaringdankimlarsengasherikbo‘lishiniistaysan?» kabisavollarbilanmurojaatqilinadi.So‘rovanonimbo‘lib,harbirishtirokchi3-5tagachatanlashhuquqigaegabo‘ladi.Natijalarjadvalgasolinib,qaytaishlanadiva hattoki,grafiktarzidachiziladi.Quyidamehnatjamoasidaqo‘llanilishimumkinbo‘lgansotsiometriktestdanbirihavolaetilgan.
Testuchunquyidagisavollarnitaklifetishmumkin:
1.Guruhingizdagiodamlarorasidanbevositadoimoubilanishlashnixohlaganuchkishiningnominiyozing:
1.______________________________________________________________
2.______________________________________________________________
3.______________________________________________________________
2.Sizbilanbirgaishlaydiganhamkasblaringizdankimlarbilanbirgabo‘shvaqtingizni o‘tkazishnixohlardingiz(uchkishi)
1.______________________________________________________________
2.______________________________________________________________
3.______________________________________________________________
3.Hamkasblaringizdan o‘zishinizo‘rmahoratbilanbajaradiganuchkishiningnominiyozing:
1.______________________________________________________________
2.______________________________________________________________
3.______________________________________________________________
Metodikaguruhdagiodamlarbir-birlariniyaxshibilgantaqdirdagina o‘tkaziladi.Ma’lumotlarniqaytaishlashharbirxodimningto‘plagantanlovlarinisanashvatahlilqilishgaasoslanadi.Ularasosidaguruhdagilidernivaliderlikstilinianiqlashmumkin.
Sotsiometriyakorxonatarkibidakadrlarzahirasinishakllantirish,harbirxodimningreytinginianiqlashorqaliulardaliderliksifatlariningborligini o‘rganishgaimkonberadi.Bumetodnipsixolog o‘tkazganima’quldir.