17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

4.Kichikguruhlarklassifikatsiyasi
Kundalikhayotdashaxsmuloqotdabo‘ladigan,vaqtinibirgalikda o‘tkazadigankishilarguruhihamturlixilbo‘ladi.Masalan,agarodamlarko‘chadatasodifiyhodisanitomoshabinibo‘libturishganbo‘lsa,ularnipsixologiyatilidaguruhemas,agregasiya(olomon)debatashadi.Haqiqiyguruhuchun o‘shaodamlarningbarchasigaaloqadorumumiyfaoliyatvahamkorlikqilish,bir-birlarigata’sirko‘rsatishimkoniyatibo‘lishikerak.
Rus olimi RobertSemyonovichNemovkichiksotsialguruhlarningquyidagiklassifikasiyasinitaklifetgan:

Tarixankichikguruhlarnirasmiyvanorasmiyturlargabo‘lishqabulqilingan.Bundaybo‘linishniamerikalikolimE.Meyotaklifetganedi.Uningfikricha,rasmiyguruhharbira’zolariningrasmiyrollargaegaekanligi,ularmavqeiningvaguruhdatutgan o‘rnininganiqligibilanxarakterlanadi.Buguruhlardagi munosabatlar asosan «vertikal» tarzdaro‘yberib,guruhningbiryokibirnechaa’zosida «hokimiyat» bo‘lganligiuchunham,ularboshqalarniboshqarish,ulargabuyruq,rasmiyko‘rsatmalarberishhuquqigaegabo‘ladilar.Rasmiyguruhgamisolqilibharqandaybirgalikdagifaoliyatmaqsadlariasosidashakllanganjamoalarniishlabchiqarishbrigadasi,talabalarguruhi,sinf o‘quvchilari,pedagogikjamoavaboshqalarniolishmumkin.
Rasmiyguruhlardanfarqli o‘laroq,norasmiyguruhlarhammavjudbo‘ladiki,ularasosanstixiyalitarzda,aniqmaqsadsiztarkibtopadivaulardaa’zolarninganiqmavqelari,rollarioldindanbelgilanganbo‘lmaydi.Ko‘pinchanorasmiyguruhrasmiyguruhtarkibidatashkiltopadivaularniboshqarishhamoldindanbelgilanganbo‘lmay,odamlarichidanuyokibushaxsiysifatlaritufayliajralibchiqqana’zolarnorasmiyrahbarlikrolinibajarishlarimumkin.
Bundantashqari, sotsial psixologiyadareferentguruhtushunchasihambor.ButushunchafangabirinchimartaamerikaliktadqiqotchiG.Xaymentomonidan1942yildakiritilganedi.U o‘ztadqiqotlaridashuniisbotqildiki,ma’lumbo‘lishicha,guruha’zolariuchunshuguruhichidayokiboshqadoiralardashundayshaxslarmavjudbo‘larekanki,u o‘zxatti-harakatlari,fikrlarivayo‘nalishlarida o‘shaguruha’zolarigaergashish,ularnitanqidsizqabulqilishgamoyilhamdatayyorbo‘larekan.Shundayshaxslarguruhireferentguruhnominioldi.
O‘quvchiuchunbundayguruhrolinimaktabdagibirnecha o‘qituvchilar,otasiyokionasi,yaqindo‘stiyokiqarindoshlaridankimdir o‘ynashimumkin.Shunisixarakterliki,shaxsdoimoshuguruhgaergashadi,uniqadrlaydi,ubilanmuloqotdabo‘lishgaintiladi.Ruspsixologlaribuguruhniodatdashaxsuchunmavjudhaqiqiyguruh(a’zolikguruhi)tarkibidagiyokiungaqarshibo‘lganguruhsifatidaqaraydilar.Nimabo‘lgandahamanashundayguruhningmavjudligishaxsuchunahamiyatlibo‘lib,uningxulq-atvoriuchunetalonhisoblanadi.
Amerikaliksotsiologlarreferentguruhlarningbirnechaturlarinifarqlaydilar.