17-bob. Boshqaruvning aqsh, Yevropa va osiyo mamlakatlari modeli

17.1.-jadval
AQSh menejmenti uchun G.Xofstede indekslari qiymati

Hukumatdan uzoqda bo‘lish	Individualizm/ kollektivizm	Gender tafovutlar	Noaniqlikdan qochish	Kelajakka yondashish yoki strategik fikrlash
40	91	62	46	78

AQShda shaxslarning individuallik xususiyati juda kuchli bo‘lib, shaxsiy manfaatlar jamoa manfaatlaridan muhimroq hisoblanadi. Guruhga intilish darajasi juda sust bo‘lib, baholash natijalari ham shaxsiy xususiyatlarga bog‘liq. AQSh uchun indeksi 91 ga teng.
AQShda boshqaruvchi va qo‘l ostidagilar o‘rtasidagi munosabatlar har ikkala tomon uchun ham manfaatli bo‘lgan shartnoma asosida amalga oshiriladi. ushbu shartnomada xodimning firma faoliyatiga taalluqliligi, qaror qabul qilishda ishtiroki, mehnatga haq to‘lash tartibi, barcha huquq va majburiyatlar belgilab qo‘yiladi. Ayniqsa, shaxsiy javobgarlikning yuqoriligi bois, barcha ko‘rsatmalar yozma shaklda beriladi va uning bajariligi ham kunlik qayd etiladi.
Gender tafovutlar indeksi 62 ga teng bo‘lib, AQShda moddiy manfaatdorlik juda yuqori bo‘lganligi sababli erkaklarga ustunlik beriladi. Maskulinizm(MAS)ning juda kuchli namoyon bo‘lishi sababli ham insonlar pul topish uchun juda qaltis vaziyatlarga ko‘p duch kelishadi. Umuman olganda AQSh jamiyatining ham asosiy g‘oyasi moddiy manfaatdorlik va muvaffaqiyatga asoslangan.
AQSh firmalarining muhim xususiyatlaridan biri ularda strategik reja yoki biznes rejaning oldindan puxta ishlab chiqilganligidir. Shuning uchun firmalar strategik rejani amalga oshirishga mos mutaxassislarni ishga jalb qiladilar. Agarda talabgorning muayyan kasbiy ko‘nikmalari yoki xulq-atvori rejadan chetlashgudek bo‘lsa, uni ishga olishni rad etish ehtimoli yuqori.
AQShda mehnatga haq to‘lash tizimi quyidagilarga asoslanadi:

• 
  ishchilar ishlab chiqarishning yuqori darajada
  

texnologiyalashganligi sababli o‘z vaqtida belgilangan ish haqini olishadi;

• 
  eng kam ish haqi qonunchilikka asosan tartibga solinadi;
  
• 
  o‘rtacha ish haqi darajasini belgilashda firmalar hududda joylashgan boshqa firmalardagi ish haqidan kam yoki ortiqcha belgilamaslikka harakat qilishadi;
  
• 
  ish haqining mutloq qiymati ishchining malakasiga va hududda yashash minimumi(yashashning eng kam qiymati)ga bog‘liq bo‘ladi;
  
• 
  ish haqining oshirilishi ijobiy natija ko‘rsatgan barcha xodimlar uchun har yili amalga oshiriladi. ushbu maqsadda har yili ishchilar attestatsiyasi o‘tkaziladi va taqdim etilgan ma’lumotlar asosida rahbar tomonidan baholanadi;
  

injiner-muhandis xodimlar va menejerlarning ish haqi
belgilanmaydi. Ular ma’muriyat va xodim o‘rtasidagi yakka tartibdagi shartnomaga muvofiq belgilanadi;

• 
  mukofot va ustamalar faqatgina yuqori pog‘ona menejerlari va rahbariyat xodimlari uchun beriladi.
  

Ish haqi to‘lash tizimining juda egiluvchanligi bois, ko‘p va sifatli ishlagan ishchi ko‘proq maosh olishi kafolatlangan. Bu esa ishchilarning sifatli, samarali ishlashiga rag‘bat uyg‘otadi.
AQSh firmalarida mehnat unumdorligi va samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillarga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:

• 
  ishlab chiqarishni boshqarishga yangi usullarni joriy etishning murakkabligi;
  
• 
  turli ko‘rsatma va yo‘riqnomalarning ko‘pligi;
  
• 
  tor ixtisoslikka ega kadrlarga asosiy urg‘u berilishi;
  
• 
  funksional ixtisoslashuvning kuchliligi;
  
• 
  faoliyatning qisqa muddatli istiqbolda foyda olishga
  

qaratilganligi;

• 
  iste’mol xarajatlarining o‘sib boruvchanligi; – ichki investitsiya hajmining kamligi.