16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
Июнь
17
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA OTNI O‘RGANISH METODIKASI
Saydullayev Abdumalik Yakubovich
Namangan viloyati Namangan tumani 30- sonli maktab o‘qituvchisi
Annotatsiya: 
ushbu. maqolada. boshlang‘ich. sinflarda. otni. o‘rganish. metodikasi. batafsil.
yoritilgan bo‘lib, so‘z turkumlarini o‘rganishda didaktik tamoyilga amal qilish qat’iy talab 
etilishi.tahlil.etilgan.
Kalit so‘zlar: 
boshlang‘ich.sinf,.so‘z.turkumlari,.ot,.o‘qituvchi,.egalik.qo‘shimchasi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bosqichma- bosqich ot, sifat, son olmosh, fe’l va bog‘lovchi 
kabi so‘z turkumlari bilan tanishib, ularning o‘ziga xos xususiyatlari, grammatik belgilarini 
ajratadilar.. so‘z. turkumlarini. o‘rganishda. didaktik. tamoyilga. amal. qilish. qat’iy. talab. etiladi..
O‘quvchilarga biror grammatik kategoriyani tushuntirish uchun ishni oddiy misollardan boshlash, 
tahlil.qilish,.so‘ng.ta’rifini.keltirib,.mashqlar.bilan.mustahkamlash.lozim.
Boshlang‘ich ta’lim jarayonida, birinchi sinfda so‘zlar morfologik so‘roqlar asosida tasnif 
qiladi..ammo,. ilmiy. atama. yoki. ta’rif. berilmaydi.. so‘z. turkumi. tushunchasi. uchinchi. sinfdan.
boshlanadi.. O‘quvchilar. har. bir. so‘z. turkumiga. xos. bo‘lgan. ayrim. belgilar. bilan. tanishtiriladi..
To‘rtinchi sinfda esa so‘z turkumlarining morfologik- sintaktik xususiyatlari bo‘yicha o‘rgangan 
bilimlari. chuqurlashtiriladi.. Boshlang‘ich. sinflarda. ot. so‘z. turkumlarini. o‘qitish. o‘quvchilar.
nutqini o‘stirish, lug‘atini boyitish, bog‘lanishli nutqda iste’moldagi so‘zlardan o‘rinli foydalanish 
ko‘nikmasini.hosil.qilishdir..Ot.so‘z.turkumi.o‘rganilganda.ham.o‘quvchilarning.yosh.xususiyatiga.
mos.ravishda.har.bir.sinf.uchun.material.izchilligi.inobatga.olingan..1-.sinf.o‘quvchilari.o‘quv.
yilining.2-.yarmidan.boshlab.otni.kim?.Nima?.so‘rog‘iga.javob.bo‘lgan.so‘zlar.sifatida.o‘rganadi..
O‘quvchilar. atrofidagi. narsa-. predmetlarga. savol. berishni. o‘rganishadi. va. dars. jarayonida. faol.
qatnashishiga.sabab.bo‘ladi..3-.sinfdan.boshlab,.ot.so‘z.turkumi.sifatida.o‘rganiladi..Predmet.va.
shaxsni.bildirib,.kim?.Nima?.so‘rog‘iga.javob.bo‘lgan.har.bir.so‘z.ot.sanalishi.aytiladi..Havo,.
shamol, sezgi, xayol kabi so‘zlar predmet tasavvuri bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun ot sanalishi 
haqida.turli.xil.nomlanishlar.orqali.predmet.tushunchalarini.umumlashtirib.o‘rgatiladi.
O‘quvchilar. otlardagi. son. kategoriyalari. bilan. tanishadilar.. O‘zbek. tilida. birlikdagi. otlar.
qo‘shimchasiz. qo‘llanadi. va. predmetning. yakka. nomi. birlik. hisoblanadi.. Ko‘plikda. esa. –. lar.
qo‘shimchasini.qabul.qiladi..3-.sinf.darsligida.ko‘plikdagi.otlarning.aytilishi.va.yozilishiga.doir.
qoidlar.keltiriladi..Bundan.tashqari,.ular.asosida.ko‘plab.mashqlar.beriladi..Bu.esa,.o‘z.navbatida.
o‘quvchilarda.otni.yaxshi.o‘rganishga.olib.keladi.
Ot.haqidagi.bilimlar.to‘rtinchi.sinfda.ancha.yorqinlashadi..Takrorlash.mashqlaridan.tashqari.
quyidagi bilimlar eslatiladi:
Otlar.birlikda.(.olma).va.ko‘plikda.(.olmalar).qo‘llanadi;
Kishilarning ism- familyasi ( Maxfuza) , joy nomlari ( Farg‘ona, Amudaryo), ko‘cha nomlari 
(.a..Navoiy.ko‘chasi).bosh.harflar.bilan.yoziladi;
Predmet. nomini. bildirib. kim?. Nima?. so‘roqlariga. javob. bo‘ladi.. O‘quvchilarning. bilimi.
otlarning.egalik.qo‘shimchalari.bilan.qo‘llanishiha.doir.yangi.ma’lumot.asosida.boyitiladi.
Xulosa.qilib.aytganimizda,.boshlang‘ich.sinflarda.otni.o‘rganish.bosqichma-.bosqich.amalga.
oshiriladi.. Bundan. tashqari,. ot. so‘z. turkumi. haqidagi. bilim. o‘quvchilarga. nutq. madaniyatini.
egallashda.katta.imkom.yaratuvchi.ma’rifiy.ahamiyat.kasb.etadi.
Foydanilgan adabiyotlar:
1..ikromova.r..Yo‘ldasheva.sh..Ona.tili.(.4-.sinf)..T.2002.

---

108