|
10
Июнь
17
BO‘LAJAK INGLIZ TILI O‘QITUVCHILARINING TALAFFUZINI
TAKOMILLASHTIRISHNING LINGUO-DIDAKTIK ASOSLARI
Satimboyeva A. A.
O‘zDJU Xorijiy til va adabiyoti 1-bosqich magistranti
Haydarova.I.
O‘zDJTU tayanch doktoranti
lochinbekaxmadaliyev89@gmail.com
+99890 979-76-36
Anotatsiya:
Ushbu maqolada bo‘lajak ingliz tili o‘qituvchilarining talaffuzini
takomillashtirishning linguo –didaktik asoslari mavzusi ko‘rib chiqilgan bo‘lib, linguo-
didaktika atamasiga tavsif berilgan va talaffuz qiyinchiliklari va ularning turlari haqida ham
to‘xtalib. o‘tilgan.Talaffuz. qiyinchiliklarini. aniqlash. va. ularga. chora. tadbirlar. ko‘rish. borasida.
fikr.yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
linguadidaktika,.N.M..shanskiy,.lingvometodika,.fonetik.sistemalar.
linguadidaktika.ko‘p.tilshunoslar.tomonidan.o‘rganilgan.keng.qamrovli.mavzu.ular.o‘z.ilmiy.
va.amaliy.fikr.mulohazalaridan.kelib.chiqib,boshqa.fanlarning.linguistikaga.bog‘liqligi,o‘xshash.
va.farqli.jihatlarini.inobatga.olib.turicha.ta’rif.berganlar..lingvodidaktika.lotincha.«lingua».“til”.
va. yunoncha. «didaktikos». “o‘rgatish”. so‘zlaridan. olingan. bo‘lib,. tilga. o‘qitishning. umumiy.
nazariyasini.yaratish.bilan.shug‘ullanuvchi.fan.hisoblanadi..Mazkur.atamani.ilmga.dastlab.rus.
tilshunosi. N.M.. shanskiy. kiritgan. bo‘lib,. bu. fanning. tilni. ta’lim. berish. muammolarini. tadqiq.
etish. bilan. shug‘ullanishga. mo‘ljallanganligini. ta’kidlaydi.[ismailova. B.2015.53-b].. Tom.
ma’noda linguadidaktika tilning o‘qitilish jarayonining ko‘p qismlarini o‘z ichiga olgani uchun
ham, masalan nazariy va amaliy metodlarini,o‘rgatish maqsadlarini metodika fani vazifalari bilan
biroz.chalkashtirilib.yuboriladi..ilmiy.tadqiqotlarda.lingvodidaktika.va.metodika.tushunchalariga.
sinonim.bo‘lgan.lingvometodika.atamasi.ham.ishlatiladi..
Ingliz tili talaffuzini o‘qitishning linguadidaktik prinsiplariga e’tibor bersak, talaffuz o‘rgatish
mazmuni. tushunchasiga. ham. to‘xtalishimiz. joiz.. O‘rganilayotgan. chet. til. talaffuzidagi. barcha.
fonetik.material.ikki.turkumga.bo‘linadi.—.maktabda.o.‘rganish.majburiy.bo‘lgan.talaffuz.birliklari.
va.maktab.sharoitida.o‘rganish.shart.bo‘lmagan.talaffuz.hodisalari..,,Majburiy“.talaffuz.minimumi,.
o‘z navbatida, yana ikkiga bo‘linadi, birinchi guruhda talaffuzini mashq qilish shart hisoblanadigan
birliklar,.ikkinchisi.—.maxsus.mashqlar.talab.qilmaydigan.talaffuz.birliklari..Ko‘rinib.turibdiki,.chet.
til talaffuz minimumi barcha maktablar uchun yagona, biroq o‘quvchilar til tajribasiga asoslanib,
turli.maktablar.uchun.talaffuz.o‘rgatish.mazmuni.alohida-alohida.shakllantiriladi.chet.til.talaffuzini.
o‘rgatish mazmuni, odatda, o ‘quvchilar ongida aloqaga kiradigan tillar fonetik sistemalarini
qiyoslash, o‘quvchilar xatolarini o‘rganish, qiyinchliklar tipologi- yasini yaratish natijasida
aniqlanadi.[J.Jalolov.2015,71-bet].Xo‘sh. bu. borada. o‘rganuvchilar. duch. kelishi. mumkin. bo‘gan.
qiyinchiliklar qanday qiyinchilikar va ularni bartaraf etishimiz uchun qanday yechim topishimiz
kerak?.chet.til.metodikasi.ilmida.talaffuz.qiyinchiliklarining.turlari.quyidagicha.tasniflashtirilgan:.
1.. Tovushning. alohida. talaffuzida. ro‘y. beradigan. artikulaision. qiyinchilik.. 2.. agar. ikki. tovush.
(yoki.tovush.birikmasi.bir-biri.bilan.muqobil.assotsiatsiya.qo‘zg‘asa,.chalkashtirilsa.(mas..cho‘ziq.
va.qisqa,.jarangli.va.jarangsiz),.unday.holda.oppozitsion.qiyinchilik.yuz.beradi.3..Tovushlar.so‘z.
boshida (anlaut), o‘rtasida (inlaut) va oxirida (auslaut) yoki bir-biriga yondosh kelganda muayyan
talaffuz. murakkabligi. —. pozitsion. qiyinchiliklar. haqida. gap. boradi.. Mas.. o‘zbek. o‘quvchilariga.
so‘z.oxiri.va.boshidagi.qator.(ikki.va.undan.ortiq.yonma-yon).undoshlar.g‘oyat.qiyin.hisoblanadi.4..
Tovushlarni tinglab idrok etish chog‘ida ularni farqlash bo‘yicha qiyinchiliklar sodir bo‘ladi,
ular.akustik.qiyinchiliklar.nomini.olgan.(Jalolov,J.1972).Yuqoridagi.fikrlardan.shunday.xulosaga.
kelinadiki,talaffuz qiyinchilikari faqatgina yolg‘iz o‘zi alohida muammo sifatida qaralmaydi
yoki. alohida. bir. yilni. talaffuz. qiyinchilikarini. bartaraf. etishga. sarflanmaydi,balki. u. leksika,.
grammatikaning.o‘rganilish.bosqichlari.bilan.bir.qatorda.o‘z.yechimlarini.topadi.
Adabiyotlar
1.. O‘zbek. auditoriyasida. birinchi. kurs. studentlarini. ingliz. tilining. konsonantizmiga.
o‘rgatishning.lingvodidaktik.asoslari.ismailova..B.Toshkent.2015.
2..Hozirgi.o‘zbek.adabiy.tili.H.Jamolxonov.Toshkent.talqin..2005.
3..Methodology.of.Teaching.foreign.language.J.J.Jalolov.Toshkent.2004.
107
Do'stlaringiz bilan baham: |
