16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
DARSLARDA INTERFAOL USULLARDAN FOYDALANISH ORQALI 
O‘QUVCHILAR FAOLLIGINI OSHIRISH
Nargiza Nazarova,
Buxoro viloyati,
Kogon shahri 7-umumta’lim 
maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.
“Demokratik jamiyatda bolalar, umuman, har bir inson erkin fikrlaydigan etib 
tarbiyalanadi. Agar bolalar erkin fikrlashga o‘rganmasa, berilgan 
ta’lim samarasi past bo‘lishi muqarrar. Albatta, bilim kerak, 
ammo bilim o‘z yo‘liga. Mustaqil fikrlash ham katta boylikdir”
I.A.Karimov
Annotatsiya:
. Darhaqiqat,. shiddat. bilan. rivojlanib. borayotgan. bu. texnika. asrida. ta’lim.
jarayoni. zamon. bilan. hamnafas. olib. boorish. biz. pedagoglarga. ulkan. mas’uliyat. yuklaydi..
Yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalashning muhim omillardan biri – ta’lim va tarbiya 
jarayonini. davr. talablari. asosida. olib. boorish,. uzviylik. tamoyillariga. asoslanib,. ilg‘or.
pedagogik. texnalogiyalar,. shuningdek. axborot. texnalogiyalaridan. samarali. foydalangan.
holda.darslar.tashkil.etishdir..Hozirgi.kunda.ta’lim.jarayonida.interfaol.usullar,.innovatsion.
texnalogiyalar,.pedagogic.va.axborot.texnalogiyalarini.qo‘lashga.bo‘lgan.qiziqish.kundan-
kunga. kuchayib. bormoqda.. Bunday. usul. o‘quvchilarni. tayyor. bilimlarni. o‘zlari. qidirib.
topishlariga,. mustaqil. o‘rganib. taxlil. qilishlariga,. xatto. xulosalarni. ham. o‘zlari. keltirib.
chiqarishlariga.o‘rgatadi..O‘qituvchi.bu.jarayonda.o‘quvchini.rivojlaishi,.shakllanishi,.bilim.
olishi.va.tarbiyalanishiga.sharoit.yaratadi.
Kalit so‘zlar:
 
gap.tuza.olishni,.matn.yaratishni,.xusnihatni.o‘rganish
Interfail. dars. jarayoni. shunday. tashkil. etilishi. kerakki,. bunda. sinfdagi. o‘quvchilar.
faollashishi. zarur,. ya’ni. dars. o‘tish. jarayonida. o‘quv. materillarining. ma’lum. bir. qismi.
o‘quvchilar tomonidan mustaqul o‘rganiladi, so‘ngra sinfda har tomonlama muhokama 
etiladi.. Bundan. tashqari,. o‘qituvchi. o‘quvchini. bilimni. sinashi,. ko‘nikma. va. malakalarini.
aniqlashi,.uning.shaxsiy.fikrini.bilishi.uchun.albatta.to‘g‘ri.savol.qo‘ya.olishi.kerak..Savol.
berishda.quyidagilarni.inobatga.olish.lozim.
Savollar.qisqa.va.aniq.bo‘lishi;
Bitta.savol.bilan.bitta.narsani.so‘rashi;
Savol.aynan.mavzuga.oid.bo‘lishi;
Sinfga.yoki.o‘quvchiga.savol.berilganda.albatta.javobni.ma’lum.bir.muddat.kutish.kerak..
Ba’zida. yordam. berish. maqsadida. savolni. boshqacharoq. tarzda. takrorlash. mumkin.. Lekin.
imkon.qadar.javobni.aytmaslik.kerak.
Interfaol.usullar.xilma-xil.bo‘lib,.qaysi.metodni.tanlash.o‘qituvchini.o‘tayotgan.mavzusi,.
darsning.maqsadi.va.vazifalariga.bog‘liq.
Men. o‘z. tajribamdan. kelib. chiqib,. ona. tili. darsiga. o‘quvchilarni. qiziqtirish. uchun.
qo‘llangan. metodlarimdan. ayrimlarini. tavsiya. qilmoqchiman.. Boshlang‘ich. sinf. ona-tili.
darslarida.asosan.o‘tilgab.darslar.yuzasidan.muloxaza.yurita.olish.o‘z.fikrlarini.erkin.bayon.
eta.olish,.gap.tuza.olishni,.matn.yaratishni,.xusnihatni.o‘rganib.boramiz.
- 
“Sen.xammasini.eslab.qol”.nomli.o‘yinda.guruxlarda.rasmli.kartochkalar.tarqatilib,.

---

75
10
ma’lum. vaqt. o‘tgandan. keyin. kartochkalar. yig‘ib. olinadi.. Ular. garmmatik. xatolarsiz.
joylashish.o‘rnini.xisobga.olgan.xolda.gap.tuzishlari.kerak..Shu.metod.orqali.ularni.xotirasi,.
ijodiy,.mustaqil.fikrlassh.qobiliyati.ortadi.
- 
“Sirli.sharlar”.usuli,.sharlar.ichida.so‘zlar.tartibsiz.joylashtiriladi,.o‘quvchi.ulardan.
to‘g‘ri. gap. tuza. olish. kerak.. Bu. usul. to‘g‘ri. va. mustaqil. fikrlashga,. diqqat. va. taffakkurni.
rivojlantirishga.xizmat.qiladi.
- 
“Fasllar”,.bunda.o‘quvchilar.to‘rt.guruxga.ajratiladi.v.ularga.Bahor,.Yoz,.Kuz,.Qish.
so‘zlari. bittadan. beriladi.. O‘quvchilar. shu. so‘zlar. yordamida. qo‘llaridagi. fasllarga. matn.
tuza.olishi.kerak..Bu.usul.o‘quvchilarda.bayon,.insho.kabi.mustaqil.ishlash.ko‘nikmalarini.
oshiradi.
Bu.usullar.xammasi.o‘quvchilarda.mas’uliyatni.va.qiziqishni,.erkin.fikrlashni,.o‘rganilgan.
metodlarni. yodda. saqlab. uni. so‘zlab. bera. olish. ko‘nikmalarini,. rivojlantirishga. xizmat.
qiladi.. Bunday. usullar. nixoyatda. ko‘p.. O‘qituvchi. o‘tayotgan. mavzuga. mos. tanlay. bilishi.
va. uni. darslarda. qo‘llay. bilishi. lozimdir.. O‘qituvchi. o‘zining. tajribasiga. tayangan. xolda,.
og‘zaki. va. yozma. ravishda,. oddiy. sinfxonada. darslarda. qo‘llab. kelayotgan. ilg‘or. usullar,.
o‘yin musobaqalardan tortib, ko‘rgazmali, tarqatmali materillargacha, o‘z o‘rnida qo‘llay 
bilsa,.bu.uning.eng.katta.yutug‘i.xisoblanadi.va.har.tomonlama.maqsadga.muvofiq.bo‘ladi.
Men yuqorida faqat ona-tili darslarida qo‘llaniladigan ilg‘or interfaol usullarni tavsiya 
etdim.. Aynan. ona-tili. darslarida. chiroyli. yozish. ko‘nikmalarini. rivojlantirib. boriladi..
Shuning. uchun. sinfda. tez-tez. “Xusnixat”. tanlovlarini. o‘tkazib. turish. mqasaddga. muvofiq.
bo‘ladi..Chunki.bolalarda.bilishga,.mustaqil.fikrlashga,.chiroyli.yozishga.bo‘lgan.ko‘nikma.
va.malakalr.shakllantiriladi.va.shakllantiriladi.
Shuning. uchun. bunday. metodlarni. xar. bir. fan,. har. bir. darsda. qo‘llash. kerak. “Samarali.
mexnat.bor.joyda.yaxshi.natija.bor”.deyishadi.donolar..Yaxshi.natija.uchun.avvalo.o‘qituvchi.
o‘z.kasbini.fidoiysi.bo‘la.qolmay,.zamonaviy.ta’limni.innovatsion.usullarini.bilishi,.qo‘llay.
olishi.muhimdir.
Xulosa. qilib. aytganda,. darslarda. yangi. pedagogik. texnalogiyalar,. interfaol. usullardan.
foydalanish.o‘quvchilar.bilimini.oshirish.bilan.birga.ularni.erkin.va.mustaqil.fikrlashga,.o‘z.
fikrini.ximoya.qilishga.ochiq.xolda.baxslashishga,.o‘z.bilimlarini.taxlil.qiilishga.o‘rgatadi.
Men. o‘z. tajribamdan. kelib. chiqib,. o‘quvchilarni. darslarda. shunday. interfaol. usullardan.
keng.foydalanishlarini.xoxlardim.
Zero, yurt taqdiri shu murg‘ak bolalar qo‘lidadir, ularni chin ma’nodagi komil etib 
arbiyalash.biz.pedagoglarni.eng.muhim.vazifamizdir.
Адабиётлар
1.. Shavkat.Mirziyoyev.“Erkin.va.farovon,.demokratik.O‘zbekiston.davlatini.birgalikda.
barpo.etamiz”.Toshkent.2016-yil.14-bet.
2.. www.ziyonet.uz

---

76