|
10
МакТаБгаЧа ТаЪлиМ ва БоШланҒиЧ ТаЪлиМ
Психологиясининг УМУМиЙ ва ФарҚли ТоМонлари
Холмирзаева Дилфуза Мирзакамоловна
Наманган вилояти Учкўрғон тумани 14-мактаб ўқитувчиси
Муродова Сураё Махкамжон қизи
Наманган вилояти Учкўрғон тумани 31-мактаб ўқитувчиси
+998935951975
Аннотация.
Мазкур. мақолада. сўз. бошланғич. таълим. билан. мактабгача. таълими
-
ни.ривожлантиришда,.уни.такомиллаштиришда.бу.ҳар.икки.таълимнинг.психологик.
асослари. бўйича. бир. қатор. таҳлиллар. ёритиб. берилган.. Бошланғич. таълим. билан.
боғча.таълимининг.фарқли.ҳусусиятлари,.психологик.тамойиллар.асосида.таҳлиллар.
берилган.
Калит сўзлар.
. Бошланғич. таълим,. мактабгача. таълим,. ёзувга. ўргатиш,. болалар.
психологияси,.ўқиш.китоби,.“Алифбе”.китоби.
Савод.ўргатиш.даврида.ўқишга.ва.ёзувга.ўргатишнинг.ўзига.хос.манбалари.ва.хусу
-
сиятлари.бор..Савод.ўргатиш.нима?.У.қандай.жараён?.У.нималарни.ўз.ичига.олади?.
Ўқувчидан. нималарни. талаб. қилинади?. Ўқитувчининг. масъулияти. нималардан. ибо
-
рат?.Буни.ҳамма.билиши.зарур.деб.ўйлаймиз.
Савод.ўргатиш.энг.оддий,.элементар.ўқиш.ва.энг.оддий,.элементар.ёзувга.ўргатишни.
ўз. ичига. олади.. Энг. оддий,. элементлар. ўқишга. ўргатишнинг. туб. моҳияти,. маъноси,.
мазмуни. шундан. иборатки. “босма. ҳарфлардан. тузилган,. ёзма. ҳарфлардан. ёзилган.
матн. (текст). ни. синф. тезлиги. (1-синф. тезлигида). да. ўқий. олиш,. ўқиганига. ўзи. ту
-
шунмаса. ҳам. эшитганларга. тушуна. оладиган. даражада. ўқий. олишдир”.. Энг. оддий,.
элементар.ёзувга.ўргатишнинг.моҳияти.шуки,.“эшитганини.(бошқанинг.овози.орқали).
ёза.олиш”,.кўрганини.(босма.ёки.ёзма.ҳарқларда).кўчириб.(ёза).олиш,.сатрга.сиғмай.
қолган.бўғинни.кейинги.сатрга.кўчира.(тўғри.ёки.нотўғри).олиш,.тиниш.белгилари
-
дан.кейин.зарур.ҳарқ.(бош.ёки.кичик).ни.қўллай.билишдир”.
Энг. оддий,. элементар. ўқишга. ўргатиш. асосан. “Алифбе”. китоби. орқали. амалга.
оширилади..Бошқа.манбалардан.ҳам.фойдаланиб,.ўқишни.шакллантириш,.ривожлан
-
тириш.мақсадга.мувофиқдир..Энг.оддий,.элементар.ёзувга.ўргатиш.ҳам.асосан.“ёзув.
дафтари”.билан.ишлаш.орқали.шакллантирилади.ва.ривожлантирилади..Оддий.даф
-
тарлар.орқали.ҳам.ёзувни.шакллантириш,.кўникма.ва.малакалар.ҳосил.қилиш.имко
-
ниятлари. ҳам. мавжуддир.. Республикада. ҳуснихат. илмининг. билимдони. (бир. қатор.
чиройли.ёзувга.ўргатиш.бўйича.китобларнинг.муаллифи).Миирҳабиб.Ғуломов.“Ёзув.
дафтари”. нинг. дастлабки. намунаси. 2003. йилда. нашрдан. чиқарди. ва. 2003-2004. ўқув.
йилидан. бошлаб. таълим-тарбия. жараёнига. тадбиқ. этиб. келинмоқда.. Ёзув. дафтарла
-
ри. “Алифбе”. билан. биргаликда,. ҳамкорликда. такомиллаштириб. борилмоқда.. Демак,.
уларнинг.нуфузи,.обрўси.нашрдан-нашрга.ортиб.бораётганлигининг.гувоҳи.бўляпмиз..
Амалдаги.“Ёзув.дафтари”.савод.ўргатиш.даври.ёзув.дарслари.самарадорлигини.оши
-
ришнинг. муҳим. қуроли,. зарур. манбаи. эканлиги. шу. билан. эътиборлики,. ушбу. ёзув.
дафтарининг.материалларини.кўриш.орқали.амалга.ошириладиган.ишлари.ўқитувчи.
ва. ўқувчи. меҳнатини. енгиллатишдаги. ўрни. беқиёсдир.. Савод. ўргатиш. даври. ёзув.
дарслари.деган.жумлани.ишлатмоқдамизки,.бунинг.оқибатида.савод.ўргатишдан.кей
-
67
10
ин. ҳам. ёзув. дарслари. бўлар. экан-да,. деган. фикр. уйғонмаслиги. керак.. Ваҳолангки,.
савод. ўргатишдан. кейин. она. тили. дарслари. бўлиши. муқаррардир.. Чунки. она. тили.
дарсларида. ёзувни. ўрганмаймиз,. балки. она. тилимиз. қонун-қоидаларини. ўрганамиз-
ку!. (Кези. келганда. шуни. айтиш. жоизки,. баъзи. мактабларнинг. дарс. жадвалларидан.
3-4-синфларда.“ёзув”.деган.фанни.кўришимиз.жуда.ачинарли.ҳолдир).
Амалдаги.“Ёзув.дафтари”.да.қўлни.эркин.ҳаракатланишига.кўпроқ.эътибор.берил
-
ганлигининг. гувоҳи. бўласиз.. (Мактабда. ўқишни. бошлаган. ўқувчиларнинг. аксария
-
тининг. қўллари. эркин. ҳаракатланолмайди,. балки. гавдаси. (вужуди). билан. биргалик
-
да.ҳаракат.қилади)..Бундай.қўлни.эркин.ҳаракатланишига.доир.машқларнинг.кўплаб.
берилиши. мақсадга. мувофиқ. бўлган.. Бу. машқлар. шакллар. ясаш,. чизиш,. шаклларни.
бўяш.кабилардан.иборат..Булар.нақшлар,.ўсимлик,.мева,.гул,.дарахт,.ҳайвон,.қуш.ка
-
биларнинг.расмларини.бўяшда.қўл.ҳаракатини.эркин.ва.тез.бўлишини.таъминлайди
-
ган.машғулотлардир.
Ёзув. дафтарининг. яна. бир. катта. ютуғи. шундан. иборатки,. алифбомиздаги. барча.
ҳарфларнинг.“Алифбе”.китоби.ва.“Ёзув.дафтари”.тартибида.аввал.кичик.нусҳасини,.
кейин.бош.ҳарф.шаклини.кўриб,.андоза.олиб.ёзишга.асосланган..Бунда.шунга.эътибор.
берилганки,.ҳар.бир.ҳарфни.ёзиш.учун.икки.саҳифадан.жой.ажратилган..Унинг.бирин
-
чи.саҳифасида.кичик.шаклининг.қисмларини.ёзиш.ва.ўзини.тўлиқ.ёзиш.кўрсатилган,.
кейинги.бетда.ўша.ҳарфнинг.бош.шакли.ва.унинг.қисмлари,.айнан.ўша.ҳарф,.улар
-
нинг. ёзишга. қўл. ҳаракати. стрелкалар. орқали. қаёққа. юриши. кўрсатиб. берилган.. Ав
-
валги. нашрларда. қўлнинг. ҳарфни. ёзишда. қаёққа. ҳаракатланиши. кўрсатилмаган. эди..
Унинг.катта.ютуғи.яна.шулардан.иборатки,.“Алифбе”.китоби.билан.ҳамоҳанг.ва.унинг.
тузилишига.мувофиқ.келади.
Ўқиш.дарсида.қайси.товуш.ўрганилса,.ёзув.дарсида.шу.товушнинг.ёзувдаги.ифода
-
си,.белгиси.ёзишга.ўргатилади..Демак,.савод.ўргатиш.даврида.аввал.ўқиш.дарси,.сўнг.
ёзув.дарсининг.ўтказилиши.дидактикага.мувофиқ.келади..Бу.ўринда.шуни.таъкидлаш.
жоизки,. баъзи. мактабларнинг. дарс. жадвалларида. “ўқиш”. дарсининг. ўрнига. “савод.
ўргатиш”. деб. ёзилганлигининг. гувоҳи. бўлганмиз.. Бу. савод. ўргатишнинг. хусусияти.
билмасликдан.келиб.чиқади.
Фойдаланилган.адабиётлар.рўйхати
1.. Хлоповский.В.И.. ―Технические. средства. обучения‖.. Учебное. пособие.-Воро
-
неж,.1986..–с.7-8..
2..Қосимова..К,.Фузаилов..С,.Неъматова..А..Она.тили..2-синф.учун.дарслик..Тош
-
кент:.Чўлпон.номидаги.нашриѐт-матбаа.ижодий.уйи..–.2012йил..128.бет.
68
Do'stlaringiz bilan baham: |
