16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14


оМар ҳаЙяМ рУБаЙЫларЫнда сиМволикалЫҚ оБраЗ



Download 4,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/221
Sana04.06.2022
Hajmi4,47 Mb.
#635792
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   221
Bog'liq
10.Pedagogika-5

10
оМар ҳаЙяМ рУБаЙЫларЫнда сиМволикалЫҚ оБраЗ
Матмуратова Рита Захидовна 
ЎзР ИА Қорақалпоғистон бўлими кичик илмий ходими
Тел.+998 90 5779778
Почта r.matmuratova@mail.ru
Аннотация:
.Ушбу.тезисда.Умар.Хайём.рубойиларидаги.символик.образлар.талқин.
қилинади..Илмий.хулосалар.суфийлик.таълимоти.асосида.берилади.
Калит сўзлар.
 
Символик.образ,.«кўза».ва.«май».образи,.суфийлик.таълимоти,.
Орта. әсирлердеги. поэзияныӊ. тәкирарланбас. философиялық. рубайылардыӊ.
жаратыўшысы.Омар.Ҳайямныӊ.дөретиўшилиги.бүгинги.күнде.де.әдебияттаныў.илим
-
пазлары.ушын.ашылмаған.сырлы.сандық.сыяқлы..Себеби,.оларды.ҳәр.оқығанда.кем-
кемнен. тереӊге. сиӊисип,. өмирдиӊ. және. бир. социаллық,. философиялық. тәреплерин.
түсингендей. боламыз.. Омар. Ҳайямныӊ. рубайыларында. тез-тез. тилге. алынатуғын.
«гүзе». ҳәм. «мәй». образлары. үлкен. философиялық. уғымды. аӊлатады.. Бул. образлар.
символикалық. мәниске. ийе. болып,. оларда. лирикалық. қаҳарманныӊ. материаллық.
дүньядан.безип,.руўхый.дүньяға.талпыныўы.көркем.образлы.бояўларда.сәўлеленеди..
Руўхый.кәмалатқа.жетисиў,.яғный.Жаратқанныӊ.дийдарын.көриўге.мияссар.болыўға.
ҳәрекет.етиў.қарақалпақ.әдебиятында.Әжинияз.шайыр.дөретиўшилигинде.ушыраса
-
ды..профессор.Қ.Жәримбетов.«уллы.шайыр.ҳәм.алым.Омар.Ҳайямныӊ.«Бул.нәлетий.
жөгиликтен. зерикти. жаным,. Әкел,. сақый,. шарабыӊды,. шарап. мениӊ. ийманым». де
-
ген. қатарларын. қарап,. шайыр. ийманын. шарапқа. сатқан. мәскүнемди. жырлаған. деп.
жалған. жуўмақ. жасаўға. болмайды.. Шайыр. астарлы. образлар. менен. сөйлейди:. бул.
патас. ҳәм. паный. дүньядан. әбден. тойдым,. оннан. түӊилдим,. мениӊ. жаным. пәкликти,.
ийманды. күсейди.. Әй,. пийир. (текстте. шарап. қуйыўшы. сақый),. маған. қолыӊды. соз,.
илим.үйрет.(шарап.бер),.бул.патаслықтан.мени.қутқар,.ҳақтыӊ.жолына.түсиўим.ушын.
маған. силтеў. бер,. ҳақтыӊ. жолы. («шарап»). мениӊ. ийманым. ҳәм. жаным». [1:31],. деп.
Әжинияздыӊ.«Қашқаш».қосығындағы.«көкнар».образы.менен.салыстырады.ҳәм.бул.
образларды.суфийлик.тәлийматы.менен.байланыстырады..
.
Ҳәр.бир.рубайысында.белгили.бир.мәнилик.пикирди.ҳәм.философиялық.ойды.
жәмлеген. шайыр. өз. заманыныӊ. ўақыя-ҳәдийселеринен. жуўмақ. шығарған. ҳалда.
көзқарасларын.ортаға.таслайды..
.
Ашық.болсаӊ.болғыл.шайда-ю.мәстан,.
.
Дийўана,.шўрийда,.рәсўайы.жәҳән.
.
Сергекликте.тәшўиш.ҳәмме.нәрсе.ҳәм,
.
Мәс.болсаӊ.тобықтан.келмейди.топан..
.
Дүньяда.пүткил.тәшўиш.ҳәм.ғам-қайғыдан.қутылыў.ушын.сен.мәс.бол,.себеби,.
мәс. болсаӊ,. мейли. топан. көтериле. берсин,. ол. сениӊ. тобығына. да. келмейди.. Бул.
дуньяныӊ.ғамын.умытыў.ушын.мәй.ишип,.мәс.болыўыӊ.керек..Яғный,.Ҳақ.дийдарына.
ашық.болып,.оған.жетисиў.ушын.дийўанаға.айланыў,.суфийликтиӊ.шәртлерин.орынлаў.
–.паный.дүньяныӊ.тәшўишлерин.естен.шығарып,.руўхыӊды.жеӊил.қылады..Бул.дүнья.
емес,.ол.дүньяныӊ.өмирбақый.екенлигин.аӊлап.жетиў.ушын.сен.«шарап.ишип,.ашық.
болыўыӊ».-.Алланыӊ.дийдарына.жетисиўге.ҳәрекет.етиўден.тоқтамаўыӊ.керек..Сонда.
бул.дүньяда.көзиӊе.тәшўиш,.ғам-қайғы.болып.көринген.қубылыслар.ҳеш.бир.әҳмийетке.
ийе.емеслигин.аӊлап.жетесеӊ.


266
10
.
Тур,.гўзал,.очилсин.баҳри.дилимиз,.
Жамолинг.ҳал.қилсин.ҳар.мушкулимиз.
Тупроғимиз.кўза.бўлмасдан.бурун
Бир.кўза.ичайлик,.жўйсин.кўнглимиз..[2:9]
Илимпаз. Шоислом. Шомуҳамедов. Омар. Ҳайямныӊ. бул. рубайысына. төмендегише.
тәрийип. береди:. «Бунда. материяныӊ. өмирбақыйлығы,. оныӊ. бир. ҳалаттан. екинши.
ҳалатқа. өтип. жүретуғынлығы,. жанлы. ҳәм. жансыз. тәбият. арасында. өтип. билмес.
шегараныӊ. жоқлығы. берилген». [2:8].. «Гөззал». образы. Жаратқан. Алла.. Оны. көриў.
несип. еткенде. суфийликтиӊ. төртинши. басқышы. Ҳақыйқатқа. ерисесеӊ.. Ҳақыйқат.
басқышында. «суфий. (ашық). өзлигин. жоғалтып,. руўхый. сезимлердиӊ. еӊ. шыӊына.
жетеди».[1:22]..Бул.момент.ўақыт.бирлигине.сыйыспайтуғын.ҳалат.болып,.лирикалық.
қаҳарман. Жаратқан. менен. биригип,. қарысып. кетеди.. паный. дүньяны. тәрк. етпестен.
бурын,.денемиз.топыраққа.айланып,.оннан.гүзе.жасалмастан.бурын,.сениӊ.дийдарыӊа.
жетисиў.несип.етсин.(3-4-қатар)..Дийдарыӊды.көриў.арқалы.аӊсап.жүрген.әрманымыз.
орынлансын..(2-қатар)..
. Улыўмаластырып. айтқанда,. уллы. шайыр,. алым. Омар. Ҳайям. рубайыларында.
материаллық. дүнья. менен. руўхый. дүньяныӊ. шегарасы. жоқ. екенлигин. образлы.
философиялық.қатарлар.менен.сәўлелендиреди..Бул.дүньяныӊ.өткинши.ҳәўеслери,.ғам-
қайғылары.Алла-тааланыӊ.дийдарына.бир.демлик.жетисиўге.ерисиўдиӊ.алдында.ҳеш.
нәрсе.емес..Тек.ғана.Жаратқан.ийем.барлық.нәрсеге.қәдир.екенлигин.символикалық.
образларда.тереӊ.сәўлелендиреди..
Әдебиятлар
1..Жәримбетов.Қ..Ашық.Зийўар..Нөкис..«Билим»..1998.
2..Умар.Хайём..Рубоийлар..Тошкент..«Ўқитувчи»..1991.


267

Download 4,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish