16-mavzu. Iste’mol, jamg‘arma va investitsiyalar reja

 
4-jadval. Asosiy kapitalga investitsiyalar va ularning moliyalashtirish manbalari bo‘yicha 
tarkibi (foizda)
Ko‘rsatkich
lar 
Yillar 
200
0 
2001 
2002 
2003 
2004 
2005 
2006 
2007 
Asosiy 
kapitalga 
investitsiyal
ar, 
mln.so‘m 
744
,5 
1320
,9 
1442
,4 
1867
,4 
2473
,2 
3012
,9 
3838
,3 
5479
,7 
Jami 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Davlat 
29,
21,5 
25,0 
17,7 
14,9 
12,8 
10,7 
9,0 

---

budjeti 
2 
Korxonalar 
mablag‘lari 
27,
1 
31,0 
40,0 
41,8 
43,2 
48,5 
48,3 
59,0 
Aholi 
mablag‘lari 
12,
0 
10,3 
12,0 
11,1 
12,4 
11,8 
11,7 
Hukumat 
tomonidan 
kafolatlang
an 
xorijiy 
investitsiya
lar 
19,
8 
23,2 
15,7 
19,2 
14,5 
6,0 
4,9 
22,8 
To‘g‘ridan-
to‘g‘ri 
xorijiy 
investitsiya
lar 
3,4 
4,8 
4,7 
7,1 
10,0 
13,2 
14,1 
Bankning 
markazlash
gan 
kreditlari 
5,2 
5,9 
0,1 
0,0 
0,0 
0,0 
0,0 
0,0 
Tijorat 
banklari 
kreditlari 
1,7 
2,2 
1,5 
1,9 
2,3 
2,9 
3,4 
3,1 
Nobudjet 
fondlar 
mablag‘lari 
1,2 
0,5 
0,3 
0,4 
2,4 
4,7 
6,9 
6,1 
Boshqa 
qarz 
mablag‘lari 
0,4 
0,6 
0,7 
0,8 
0,3 
0,2 
0,0 
0,0 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari. 
Investitsiyalarga sarflar darajasini ikkita asosiy omil belgilab beradi: 
1) investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi;
2) foiz stavkasi. 
Investitsiyalarga qilinadigan sarflarning harakatlantiruvchi motivi 
foyda
hisoblanadi. Tadbirkorlar 
ishlab chiqarish vositalarini qachonki ular foyda keltiradigan bo‘lsa, sotib oladilar. 
Investitsiyalar darajasini belgilaydigan ikkinchi omil 
foizning real stavkasi hisoblanadi. Foiz 
stavkasi bu – real asosiy kapitalni sotib olish uchun zarur bo‘lgan, band qilingan pul 
kapitaliga korxona to‘lashi lozim bo‘lgan pul miqdori hisoblanadi. 
Investitsiya darajasiga kutilayotgan sof foyda normasi va foiz stavkasidan tashqari boshqa 
quyidagi omillar ham ta’sir ko‘rsatadi:
1) mashina va uskunalarni xarid qilish, ishlatish va ularga xizmat ko‘rsatish xarajatlari;
2) tadbirkorlardan olinadigan soliq miqdori; 
3) texnologik o‘zgarishlar.

---

Shunga ham e’tibor qaratish lozimki, yalpi sarflar tarkibining investitsiya sarflariga oid qismi 
yalpi xususiy ichki investitsiyalar 
deb yuritiladi. Shunga ko‘ra yalpi va sof investitsiyalarni 
ham bir-biridan farqlash zarur. 
Yalpi investitsiyalar joriy yil davomida iste’mol qilingan asosiy kapitalni qoplashga 
mo‘ljallangan (amortizatsiya) hamda iqtisodiyotdagi kapital hajmiga har qanday sof 
qo‘shimchalardan iborat barcha investitsion tovarlarni ishlab chiqarishni o‘z ichiga oladi.