16-Мавзу. Бетон қоришмасини тайёрлаш ва бетонга қаров ўтказиш Бетон қоришмасини тайёрлаш ва ташиш

§8.11.2. Бетоннинг сифатини механик усулларда назорат қилиш

Бетоннинг сифатини механик усулда синдирмасдан назорат қилиш усул- лари уч гуруҳга бўлинади (Ўз РСТ 872-98):

биринчи гуруҳга бетоннинг сиқилишдаги мустаҳкамлиги билан юза қис- мининг қаттиқлиги орасидаги боғланишга асосланган “пластик деформация- ланиш” усули;
иккинчи гуруҳга бетоннинг мустаҳкамлиги билан эластиклик тузилиши орасидаги боғланишга асосланган “эластик сакраш” усули;
учинчи гуруҳга бетоннинг мустаҳкамлиги билан унинг юзасида маҳаллий бузилиш ҳосил қиладиган куч орасидаги боғланишга асосланган “бетон бўла- гини узиб (синдириб) олиш” усули киради.
Пластик деформацияланиш усулида бетоннинг юза қисмига шар шакли- даги метал куч ёрдамида ботирилади. Натижада бетон юзасида ярим шарси- мон чуқурча ҳосил бўлади. Чуқурчанинг диаметри бетоннинг қаттиқлигига боғлиқ бўлади (яни бетон қанчалик қаттиқ бўлса, чуқурча диаметри шунчалик кичик бўлади). Бетоннинг мустаҳкамлиги эса чуқурчаларнинг диаметри бўйи- ча махсус таърировкалаш графиги асосида аниқланади. Аниқ натижа олиш учун бетон юзасида ҳосил бўлган чуқурча диаметри (0.2...0.6) d атрофида бў- лиши керак (бу ерда d-шарик диаметри).
Бетоннинг юзасига куч билан таъсир қилувчи шарикли асбоблардан бири Кашкаров эталон болғасидир .
Болға ғилофининг пастки қисмида, яъни стакан асосида диаметри 15мм ли пўлат шарик жойлашган. Шарикнинг устки қисмида, яъни болға ғилофида тешик бўлиб, унга эталон стержен киритилади. Эталон стержен диаметри 10
ёки 12 мм, узунлиги 100...150 мм бўлиб, маркаси Ст-3 пўлатдан юмалоқ ва силлиқ кўринишда ясалади.
Болғани ишлатиш принципи қуйидагича: болға дастасидан ушланиб,
пастки шарчаси бетон юзасига тик холда теккизиб турилади ва бошқа болға билан унинг ғилофи (устки каллаги) устига урилади. Натижада бетон юзасида диаметри d_б ва эталон стержен юзасида эса диаметри d_э бўлган чуқурчалар ҳосил бўлади. Ҳосил бўлган чуқурчаларнинг диа- метри бурчак масштаб ёрдамида 0.1 мм аниқликда ўлчанади. Бурчак маш- таб иккита бир хил металл линей-

3. – расм. Бетон мустаҳ-