16 ma’ruza Ekologik muhit buzulishining asosiy sabablari О‘quv reja

 
8. Jahon okeani va chuchuk suv havzalari ifloslanishi 
Sо‘nggi yillarda chuchuk suv resurslari muammosi keskin о‘zgardi: suv 
manbalariga boy mamlakatlarda suv tanqisligi belgilari mavjud. Sayyora miqyosida suv 
balansi keskinligi mavjud. 
Yerning «suvsizlanishi» drenajlar va suv havzalari antropogen ifloslanish kо‘chkiga 
о‘xshash о‘sishi bilan izohlanadi. Kо‘pgina mutaxassislar - ekologlar tomonidan suv 
tabiatning eng zaif qismlariga tegishli. Sanoat va kundalik hayotda, asosan, daryo, yer osti 
va kо‘l suvlaridan foydalaniladi. Bu suv, amaliyot shuni kо‘rsatadiki, maishiy maqsadlar 
uchun yetarli emas, bu boshqa manbalarni jalb qilishni talab qiladi. Shuni yodda tutish 
kerakki, chuchuk suv yer hududida juda notekis taqsimlanadi. Shu bilan birga, iqtisodiy 
ehtiyojlar uchun global suv iste’moli umumiy daryo oqimi taxminan 9% ni tashkil qiladi. 
Biroq, chuchuk suv tanqisligi tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri suv iste’moli deb ataladigan narsa emas, 
balki inson faoliyati mahsulotlari bilan suvning ifloslanishi yoki "ularning sifat jihatidan 
kamayishi" bilan bog‘liq.
Sо‘nggi о‘n yilliklarda chuchuk suv aylanishi ortib borayotgan ulushi sanoat va 
kommunal chiqindi suvlar yoki ifloslangan suvlardan iborat. Ayniqsa, xavfli suvni 
ifloslantiruvchi moddalarga neft mahsulotlari, о‘g‘itlar va pestitsidlar kiradi. Shu bilan 
birga, neft mahsulotlari kо‘pincha suvning asosiy ifloslantiruvchisi sifatida chiqariladi. 
 
9. Jahon okeani va chuchuk suv havzalarining ifloslanishi 
Okeanlar yer yuzasida tabiiy sharoitlarning barqarorlashishiga katta ta’sir 
kо‘rsatadi. Bu uning massasi va egalangan maydon kattaligi bilan bog‘liq. Okeanlar Yer 
yuzasining 75% ni egallaydi. Yer atmosferasi bilan gaz almashinuvi jarayonida hosil 

---

bо‘lgan okean suvlarida erigan gazlar mavjud. Vodorod sulfidi, argon va metan ham 
okeanda erigan. Suv quyosh energiyasini kuchli yutuvchi hisoblanadi. Okean suvning 
maxsus issiqlik sig‘imi tufayli quyosh energiyasini saqlash inshootidir. 
Yerning "suvsizlanishi" drenaj va suv havzalari antropogen ifloslanish qor kо‘chkisi 
kabi о‘sishi bilan izohlanadi. Sо‘nggi о‘n yilliklarda chuchuk suv aylanishi ortib 
borayotgan qismi sanoat va kommunal oqava suvlar yoki ifloslangan suvlar bо‘ldi. 
Ayniqsa, xavfli suvni ifloslantiruvchi moddalarga neft mahsulotlari, о‘g‘itlar va 
pestitsidlar kiradi. Shu bilan birga, neft mahsulotlari kо‘pincha suvning asosiy 
ifloslantiruvchisi sifatida chiqariladi. Suv havzalari ifloslanishi eng xarakterli belgisi kо‘k-
yashil suv о‘tlari bо‘lib, ular bunday hollarda kо‘payadi. Natijada, suv jonzodlari о‘ladi, 
suv omborlari о‘z-о‘zini tozalash qobiliyatini yо‘qotadi. Dengizlar asosan kanalizatsiya, 
neft mahsulotlari, radioaktiv moddalar bilan ifloslangan. Bu okean va dengizlar biologik 
mahsuldorligi pasayishiga olib keladi. 
Hozirgi vaqtda suv resurslarini ifloslanishdan himoya qilishning kо‘plab usullari 
mavjud. Birinchi navbatda, oqava suvlarni tozalashni mexanik, kimyoviy, fizik va biologik 
usullari qо‘llanilishi mumkin bо‘lgan tozalash inshootlari mavjud.