15-variant Soliqlarning funnktsiyalariga izoh bering. Mamlakatimizda soliq siyosati qaysi maqsadlarga qaratilgan?

Mustaqillik yillarida soliq siyosati. O‘zbekistonda soliq

qonunchiligini takomillashtirish, soliq yukini bosqichma-bosqich

kamaytirib borish, soliq to‘lovchilarni ularning xo‘jalik faoliyatiga asossiz

aralashuvlardan himoya qilishni kuchaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar

ko‘rish bilan bir vaqtda, soliqqa tortish tizimini takomillashtirish va

soddalashtirish borasida tizimli ishlar olib borilmoqda. Mustaqillik

yillarida yurtimizda keng miqyosdagi soliq islohotlari amalga oshirildi.

Buning natijasida bozor iqtisodiyoti talablariga javob beradigan, davlat

budjetini to‘ldirishni va zarur davlat xarajatlarini moliyalashtirishni

ta’minlaydigan va shuningdek, aholi daromadlari o‘sishini, iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, uning yangi tarmoqlari, kichik biznes va xususiy

tadbirkorlikni rivojlantirishni rag‘batlantiradigan zamonaviy soliq tizimi

yaratildi. Iqtisodiyotda soliq yukining bosqichma-bosqich kamaytirilishi olib

borilayotgan soliq islohotlarining eng muhim natijasi, yuqori iqtisodiy

o‘sish sur’atlarini ta’minlashning eng muhim omillaridan biri bo‘ldi.

Misol uchun, agar 1994-yili korxonalarning daromad solig‘i stavkasi 45

foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2010-yilga kelib, u 9 foizga tushdi.

Bu borada takroriy soliqqa tortishga yo‘l qo‘ymaslik hamda xo‘jalik

subyektlari uchun soliq bojini kamaytirish maqsadida ilgari daromad

solig‘i to‘lashda soliqqa tortiladigan bazaga kiritilgan ish haqi xarajatlari

va boshqa bir qator xarajatlar daromad solig‘i bo‘yicha soliqqa tortish

bazasidan chiqarildi.

Ayni vaqtda ichki talabning kengayishi, aholi real daromadlarining

ko‘payishi va turmush darajasining yanada oshishini rag‘batlantirish

maqsadida soliqqa tortish tizimini soddalashtirish va jismoniy

shaxslarning daromad solig‘i stavkasini sezilarli darajada pasaytirish

chora-tadbirlari amalga oshirildi. Masalan, agar mustaqillikning dastlabki yillarida jismoniy

shaxslardan olinadigan daromad solig‘i eng yuqori – 60 foizli stavka bilan

7-shkala bo‘yicha hisoblangan va undirilgan bo‘lsa, hozirgi paytda 3-

shkala asosida undirilmoqda, bunda eng yuqori soliq stavkasi 22 foizni

tashkil etmoqda. Shu bilan birga, xo‘jalik subyektlari uchun xodimlarni

yollash xarajatlari kamaytirildi: agar ishga yollovchilarning majburiy

ijtimoiy sug‘urta tizimiga (Pensiya jamg‘armasi, Bandlik jamg‘armasi va

Kasaba uyushmalari federatsiyasi kengashi) to‘lovlari 1994-yilda ish haqi

fondining 40 foizini tashkil etgan bo‘lsa, keyingi yillarda bosqichmabosqich

24 foizga tushirildi. Iste’mol talabi va tovar (ish, xizmat)larni ishlab chiqarishni

kengaytirishni rag‘batlantirish maqsadida qo‘shilgan qiymat solig‘i

stavkasi 30 foizdan 20 foizga tushirildi. Bu jarayonda iqtisodiy o‘sishni

ta’minlash va xo‘jalik faoliyatini jadallashtirish hisobidan budjetning

yalpi daromadlarida qo‘shilgan qiymat solig‘i tushumi barqaror ravishda

oshib bordi.

Bundan tashqari, 1991-yildan bugungi kungacha stavkalarni

pasaytirish bilan bir qatorda soliqlar unifikatsiya qilindi, ya’ni

birxillashtirildi hamda bir qator bir-birini takrorlaydigan va kam samara

beradigan soliq hamda majburiy to‘lovlar bekor qilindi. Natijada hozirgi

vaqtda O‘zbekiston asosiy soliq stavkalari miqdori bo‘yicha soliqqa

tortish darajasi yuqori bo‘lmagan davlatlardan biri hisoblanadi, jami soliq

yuki esa bizda yalpi ichki mahsulotga nisbatan 21,9 foizdan oshmaydi.

Sanoatning eksportga yo‘naltirilgan yangi tarmoqlarini jadal rivojlantirish,

ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik

yangilash maqsadida mamlakatimizning amaldagi qonunchiligi xo‘jalik

subyektlariga daromad solig‘i, mol-mulk solig‘i va bojxona to‘lovlari

bo‘yicha keng miqyosda imtiyozlar yaratib bermoqda. yicha keng miqyosda imtiyozlar yaratib bermoqda.

Kichik tadbirkorlik subyektlarining yagona soliq to‘lovi soliqlar,

budjetdan tashqari (Pensiya jamg‘armasiga, Respublika yo‘l jamg‘armasiga

va Maktab ta’limi jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar o‘rniga)

ko‘rinishidagi soddalashtirilgan soliqqa tortish tizimi joriy etilishi kichik

biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag‘batlantiradigan

qo‘shimcha omil bo‘ldi.