15-mavzu. To`Lov balansi. Valuta kursi

X – M = Xn = Y-(C+I+G); bu yerda: X - eksport; M - import; Xn - sof
eksport;
C + I + G -YaIMning bir qismi (absorbsiya)
Joriy operatsiyalar balansida kamomad bo`lgan sharoitda, mamlakatning eksportdan olgan daromadlari importga qilgan xarajatlaridan kam bo`ladi va uni tashqaridan qarz olish hisobiga yoki mavjud aktivlarning bir qismini xorijiy investorlarga sotish orqali qoplashi mumkin. Bu operatsiyalar sof xorijiy aktivlarning kamayishiga olib keladi.
Sof xorijiy aktivlar (NFA) – bu, milliy rezidentlar tomonidan egallab turilgan xorij aktivlari va xorijliklar egalik qilgan mamlakat aktivlari o`rtasidagi farqni bildiradi.
Joriy operatsiyalar balansida taqchillik bo`lmagan sharoitda esa mamlakat xorijiy valutalarni sarf qilishga nisbatan ko`proq olib keladi.
Misolimizga aksincha mamlakat joriy operatsiyalar bo`yicha balansi ijobiy qoldiqqa ega bo`ladi. Bunda mamlakatda chet elda ko`chmas mulkni sotib olish yoki boshqa mamlakatlarga qarzga berishga yo`naltirilishi mumkin bo`lgan ortiqcha xorijiy valuta yuzaga keladi.
15.3. Kapital harakati va moliyaviy operatsiyalar balansi.
Investitsiyalash va kreditlash bilan bog`liq operatsiyalar to`lov balansining keyingi bo`limida, ya‘ni, kapitallar harakati hisobida aks ettiriladi.
Mamlakatda ma‘lum bir vaqtda moddiy va moliyaviy aktivlarini sotib olish va sotish bilan bog`liq operatsiyalariga kapital harakati hisobi deyiladi. Kapital harakati hisobi balansida korxonalar, yer, uy-joylar, qimmatbaho qog`ozlar, aksiyalar, xazina majburiyatlari va boshqa aktivlarni olish-sotish bilan bog`liq kapitallar oqimi aks ettiriladi. Bu aktivlar sotilsa yoki eksport qilinsa, xorijiy valuta mamlakatga kiritiladi, ya‘ni valuta tushumi ko`payadi (+150). Biroq kapitalni olib kelish bilan bir vaqtda uni olib chiqish bilan bog`liq operatsiyalar ham amalga oshiriladi. Bunda mamlakatning tadbirkorlari xorijdan aksiyalar sotib oladi, xorijliklarga kreditlar beradi va shu asosda ular xorijiy valuta zahiralarini sarflaydi. Bu operatsiyalar debet ko`rinishida aks ettiriladi (-87). Kapital harakati balansining qoldig`i – bu, uni olib kelish va olib chiqish o`rtasidagi farqdir (+63).
Kapital xarajatlari hisobida aktivlar bo`yicha barcha xalqaro operatsiyalar ko`rsatiladi.