15-Mavzu: Polimerlarning erish jarayoni Mavzuning asosiy masalalari

Polimer eritmalarining osmotik bosimi. 
Yarimo‗tkazgich parda (membrana)dan 
erituvchining eritmaga o‗tish hodisasi osmos deyiladi. Membrana erituvchi molekulalarini 
o‗tkazib, erigan modda molekulalarini, xususan polimerlarning katta molekulalarini ham 
o‗tkazmaydi. 
Erituvchi molekulalarining 
0
i
i



tengsizlik tufayli o‗z-o‗zicha eritmaga o‗tishga 
intilishi, 
i


kattalik bilan bevosita bog‗liq bo‗lgan osmotik bosim qiymati bilan miqdoriy 
baholanadi. 
Faraz qilaylik АС hajmda (49-rasm) toza erituvchi, АВ hajmda esa ayni erituvchida 
qandaydir komponent eritmasi bo‗lsin. Erituvchi va eritma faqat erituvchi o‗taoladigan to‗siq 
bilan ajratilgan. Agar tashqi bosim ikkala porshenga bir xilda bo‗lsa, erituvchi molekulalari АС 
hajmdan АВ hajmga o‗tadi va В porshen ko‗tariladi. 
Agar В porshenga bosimni erituvchining eritmaga o‗tishga intilishini kompensatsiya 
qiladigan darajada oshirsak, sistemada 
0
i
i



bo‗lgan dinamik muvozanat qaror topadi. Toza 
erituvchiga bo‗lgan tashqi bosimni
0
P
va eritmaga bo‗lgan bosimni
P
bilan belgilaylik. 
Muvozanat vaqtida ortiqcha bosim
0
P
P

osmotik bosim ga teng bo‗ladi: