15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

тарзида;
худди сифат
Ўзгаришлари
каби сакраш-
лар занжири
(катастрофизм)
шаклида;
такрорлаш си-
фатида қатъий
линияли йўналишга
эга бўлган доимий
жараён (тўғри чизиқ-
ли ривожланиш)
ҳолатида;
прогресс сифатида,
яъни оддийдан мурак
кабга, пастдан юқорига
интилиш тарзида.Тара-
ққиётнинг ўзаро алоқадор-
лик ва таъсирнинг бошқа
аралаш изоҳлари ҳам
бўлиши мумкин.
Софистика
Софистика фалсафий методлар жумласидан бўлиб, қадимги Юнонистонда мил. ав. V
ва IV асрнинг биринчи ярмида ижтимоий-сиёсий ҳаётда хусусий бир йўналиш сифати-
да пайдо бўлган. Софистика намояндалари Пратагор, Горгий, Гиппий, Антифонт ва
бошқалардир. Софистиканинг пайдо бўлиши антик Юнонистонда иқтисодий тараққиёт
га бўлган эҳтиёж билан боғлиқ. Бу оила уруғ анъаналаридаги турғунликни бартараф қи-
лиш, янги ижтимоий-сиёсий ўзгаришларга эҳтиёж даври эди. Софистиканинг инқирози
эрамиздан аввал IV acp ўрталарида бошланди. Эрамизнинг II асрида классик юнон со-
фистларининг ғоя ва услубларини қайта ишлашга интилувчи янги оқим пайдо бўлди.
Софистика мавжуд назария ва маълумотларни сақлашга интилади. У янги фикр эски
фикрнинг бир қисми эканлигини асослашга ёки мантиқ қонунини тузиб, мавжуд билим-
лар тизимини барча зиддиятлардан тозалашга ҳаракат қилади. Софистика мавжуд би-
лимлар тизимидан зиддиятларни сиқиб чиқаради, бу билан эски ва янги билимларни
муросага келтиради. Софистика инсон билими доирасида чексиз релятивизмни улуғ-
лайди. Предмет ҳақида ҳар нарса дейиш мумкин. Қандай мақсад кўзланмасин, сўзлар
ифодасида ҳеч қандай чегара йўқ (масалан, асал — ширин; асал — аччиқ; қўрғон —
айланасимон, қўрғон — тўртбурчак ва ҳ.к.) шунга кўра софист — моҳир уста, сўзамол
донишманд маъноларини англатади.