15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

ланади. Баъзан флуктуа-
циялар жуда кучайиб, тизи-
мни тўла эгаллаб олиши ва
моҳият эътибори билан
унинг мавжудлик тартибини
ўзгартириб юбориши мум-
кин. Улар тизимни унга хос
бўлган «тартиб тури»дан
олиб чиқади, аммо хаосга
олиб чиқадими ёки йўқми –
бу масаланинг бошқа томони.
таъсирлар тарқалади-
ган тизим ҳисобланади.
Умуман олганда, бу
флуктуациялар тўла
қамраб олган тизим
хулқ-атворининг хусу-
сиятидир. Ҳар хил таъ-
сирларга ўта таъсир-
чанлик ва бунинг нати-
жасида ҳаддан ташқа-
ри номувозийлик – дис-
сипатив тизимнинг асо-
сий хоссасидир.
ИНДУКЦИЯ ВА ДЕДУКЦИЯ
Умумий методлар
ДЕДУКТИВ ХУЛОСА
Кўпликнинг умумий хоссаларини билиш асосида, шу кўпликнинг баъзи элементлари ҳақидаги хулоса
ИНДУКТИВ ХУЛОСА
Қисмдан умумийликка, яъни предмет қисмларини билиш асосида умуман предмет ҳақидаги хулоса
Тўлиқ бўлмаган индукция
Барча предметларни ўзида мужассамлаштира олмайдиган умумий хулоса
Тўлиқ индукция
Барча предметларни ўрганиш асосида предмет ҳақидаги умумий хулоса
Илмий
Баъзи ҳодисалар, белгиларининг такрорланишини аниқлаш;
Белгиларнинг ҳодиса, хоссалари боғланишда эканлигини аниқлаш асосидаги фикр
Эмпирик
Нисбатан кам ва рўйҳатга олинувчи кўпликка нисбатан элементларни бевосита тадқиқ қилишга асосланган фикр
Популяр
Оддий санаш йўли билан баъзи ҳодисалар, белгиларнинг такрорланишини аниқлаш
МОДЕЛЛАШТИРИШ
МОДЕЛЛАР
Билиш объекти ўрнида қўлланиши мумкин бўлган предмет, ҳодиса ва жараёнлар нарса ҳақида ахборот манбаси бўлиб хизмат қилади
Моделлар таснифи
Билиш жараёнида моделларни қўллаш мақсади бўйича
Оригинал ҳақидаги ахборотни эгаллаш бўйича
Моделларни яратишда инсон иштироки даражаси бўйича
Эвристик моделлар
Дидактик моделлар
Белгили моделлар
Нарсали-назарий моделлар
Табиий моделлар
Сунъий моделлар