14. mavzu. Mexanik sistemaning harakat tenglamalari

14.2. Mexanik sistema uchun Dalamber prinsipi.

moddiy nuqtalardan tashkil topgan mexanik sistema harakatini kurib chiqamiz. Sistema ixtiyoriy nuqtasining massasini , shu nuqtaga ta’sir etuvchi tashqi kuchlar va ichki kuchlar teng ta’sir etuvchilarini, mos ravishda, bilan belgilaylik. Bunda kuchlar tarkibiga aktiv kuchlar bilan birlikda reaktsiya kuchlari ham kiradi. Bu kuchlar ta’sirida nuqtaning biror inertsial koordinata sistemasiga nisbatan olgan tezlanishini desak, mazkur nuqtaning inertsiya kuchi

(14.8)

formula bilan aniqlanadi. U holda agar moddiy nuqta uchun Dalamber printsipi ko’rinishda ifodalansa, unda

(14.9)

munosabatni yoza olamiz (14.2.rasm). (14.9) ifoda sistemaning har bir nuqtasi uchun o’rinlidir. (14.9) dan sistemaning har bir nuqtasiga ta’sir etuvchi tashqi va ichki kuchlar qatoriga shu nuqta inertsiya kuchini qo’shib uni muvozanatda deb qarash mumkin. SHunday usul bilan sistemaning har bir nuqtasiga statikaning muvozanat tenglamalarini tatbiq etish mumkin.
(14.9) munosabat mexanik sistema uchun Dalamber printsipini ifodalaydi. (14.9) sistemani hadlab qo’shib, ichki kuchlar xossasini e’tiborga olsak,

(14.10)

hosil bo’ladi.