14-мавзу: менежментда бошқарув усуллари ва услублари режа

9-мавзу. ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИНИ САҚЛАШ, ҚАЙТА ИШЛАШ ВА СОТИШ ТИЗИМИ ИҚТИСОДИЁТИ.
Режа:
9.1.Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш тизимини бошқаришнинг аҳамияти ва мазмуни.
9.2.Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш тизими иқтисодиёти ва бошқариш.
9.3.Кўп тармоқли фермер хўжаликларида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш тизимини такомиллаштириш ва бошқариш.


9.1.Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш, қайта ишлаш ва сотиш тизимини бошқаришнинг аҳамияти ва мазмуни.
Бошқарув усули – бу ходимларга ва умуман ишлаб чиқариш жамоаларига таъсир кўрсатиш усуллари бўлиб бу усуллар қўйилган мақсадларга еришиш жараёнида мазкур ҳодимлар ва жамоаларнинг фаолиятини уйғунлаштиришни назарда тутади. Бошқарув усулларини тўғри ва ўз вақтида қўллай билиш раҳбарнинг йўтуғидир. ,,Ҳар томонлама мукаммал ва самарали бошқарув тизимини яратиш – олдимизда турган улкан вазифаларни бажаришнинг асосий шартидир⁽⁴⁾
Президентимиз таъкидлаганларидек бошқарув тизими сифатини оширишда ,,Халқ давлат органларига емас, балки давлат органлари халқга хизмат қилиши керак десам асосий тамойилни амалда тўлиқ таъминлаш бўйича бошқарув соҳасида ҳали кўп ишлар амалга оширилиши зарур. Шунингдек ,,Ҳар томонлама мукаммал ва самарали бошқарув тизимини яратиш – олдимизда турган улкан вазифаларни бажаришнинг асосий шартидир.⁽⁴⁾Бошқарув усуллари воситасида иқтисодий жараёнларга ва ишлаб чиқариш қатнашчиларига моддий, молиявий енергия, меҳнат ресурсларини имкон борича кам сарф қилиб йўқори натижаларга еришиш мақсадида таъсир етилади.Ишлаб чиқариш самарадорлиги кўп жиҳатдан бошқарув усуллари мукаммаллиги ва тўғри шаклланганлиги билан узвий боғлиқдир. Бошқариш усуллари орқали бошқариш фаолиятининг асосий мазмуни амалга оширилади. Бошқарув усуллари ишчи жамоалари олдига қўйган вазифаларни ўз вақтида йўқори сифатли қилиб бажарилишини таъминлаш учун уларга нисбатан кўриладиган чора-тадбирларни ва таъсирчан усулларни қўлланилишини билдиради. Ишлаб чиқариш бошқарувида қўлланиладиган барча усуллар ўзаро узвий боғлиқ бўлиб, улар бир-бирини тўлдиради. Менежмент усулларини иқтисодиётнинг маълум аниқ соҳаларида амал қилишнинг турли йўллари орасидаги умумий ҳодиса сифатида ажратиш мумкин. Масалан, менежмент даражалари бўйича менежмент усуллари (давлат секторини бошқариш усуллари, цех, корхона, бирлашма, минтақани бошқаришусуллари) ёки тармоқларни бошқариш усуллари (саноат, транспорт, қишлоқ хўжалигини бошқариш усуллари) ҳақида сўз йўритиш мумкин. Шунингдек, турли субйектлар томонидан қўлланиладиган менежмент усулларини ажратиб кўрсатиш мумкин. Давлат бошқаруви усуллари жамоат ташкилотларини бошқариш усуллари ёки иқтисодиётнинг айрим соҳаларида қўлланиладиган менежмент усуллари (ишлаб чиқаришни, молиявий соҳани, фан ва маорифни бошқариш усу ллари)ни ҳам кўзда тутиш лозим.
Бошқарув ташкилотлари тизими билан турли-туманлиги бу ташкилотлар фаолияти усулларини ажратиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Бу ерда сўз вазирликлар, ассосасиялар, акциядорлик жамияти, давлат қўмиталарини бошқариш усуллари ҳақида бормоқда. Ва ниҳоят, турли туркумга кирувчи ишловчилар бошқарув фаолиятида менежерлар, директорлар, бўлимлар бошлиқлари томонидан қўлланиладиган менежмент усулларини ажратиб кўрсатиш мумкин.
Демак, менежмент назарияси ва амалиётида турли менежмент усуллари мавжуддир. Улар менежмент усулларининг ҳ ар бир гуруҳи ўз хусусиятларига еса бўлган тизимни ташкил етган.
Бошқарув усуллари ўзининг тавсифига кўра: иқтисодий; ташкилий-маъмурий, ижтимоий-руҳий бўлиши мумкин.Қўшимча усуллар:сиёсий (маънавий-маърифий, жадвал,ҳуқуқий,кибирнетик (автоматлашган), екологик тарбия.Менежментнинг бу усуллари ўзаро узвий боғлиқдир, шу сабабли уларнингбирортасига ортиқча аҳамият бериш бутун ишлаб чиқаришнинг меъёрда бориши бузилишига олиб келади.
Замон талаби билан мамлакатда фаолият йўритаётган ҳар бир ташкилот, фирма ва фермер хўжаликлар бошқарув тизими ва услублари замон талабига мос равишда ўзгартирилиши, тубдан янгиланиши лозим. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёйев таъбири билан айтганда бугунги кунда ,, …янги бошқарув органлари фаолиятидаги бир қатор муаммоларни бартараф етиш йўзасидан қатъий чоралар кўришимиз зарур⁽⁵⁾ . Шу билан бирга ,,Айни вақтда мамлакатимиз босиб ўтган тараққиёт йўлининг чуқур таҳлили, бугунги кунда жаҳон бозори конйўктураси кескин ўзгариб, глобаллашув шароитида рақобат тобора кучайиб бораётган давлатимизни янада барқарор ва жадал суръатлар билан ривожлантириш учун мутлақо янгича ёндашув ҳамда тамойилларни ишлаб чиқиш ва рўёбга чиқаришни тақозо етмоқда⁽²⁾