14-мавзу. Иқтисодий ўсишнинг неоклассик моделлари

14.3-чизма. Жамғариш нормасинингнинг иқтисодий мувозанатга таъсири 
Солоу модели жамғариш нормаси капитал билан қуролланганликнинг барқарор даражасига 
эришишнинг ўта муҳим омили эканлигини кўрсатади.
Жамғариш нормасининг ўсиши инвестициялар ҳажмининг ошишини келтириб чиқаради. Бу 
эса асосий капитал миқдорининг ортишига, ўз навбатида капитал билан қуролланганлик 
даражасининг (k) кўтарилишиорқали, пировард натижага, яъни эса ишлаб чиқариш ҳажмининг 
(Y) кўпайишига олиб келади. 
Шундай қилиб, жамғариш нормасининг ошиши барқарор мувозанат шароитида юқорироқ 
ишлаб чиқариш ва капитал заҳираси даражасига эришиш имконини беради. Аммо жамғариш 
нормасининг ортиши қисқа муддатдли даврда, иқтисодиёт янги барқарор мувозанат нуқтасига 
етгунга қадар , иқтисодий ўсишни жадаллашишига олиб келади.
Жамғариш жараёни ҳам, жамғариш нормасининг ошиши ҳам барқарор мувозанат ҳолатида 
аҳоли жон бошига ишлаб чиқариш ҳажмининг узлуксиз ўсиши механизмини тушунтириш учун 
етарли эмас. Улар мувозанатнинг бир ҳолатидан иккинчи ҳолатига ўтилишини кўрсатади холос.
Солоу моделини кейинги ривожлантирилишида навбат билан икки шарт олиб ташланади: 
аҳоли сони ва унинг иш билан банд қисми сонининг ўзгармаслиги ҳамда техник тараққиётнинг 
мавжуд эмаслиги. 
Аҳоли доимий (
n
) суръат билан ўсади деб тасаввур қиламиз. Ишчилар сонининг кўпайиши 
бошқа тенг шароитларда меҳнатнинг капитал билан қуролланиши даражасининг қисқаришига 
олиб келиши мумкин. Натижада, бир ишчига тўғри келадиган капитал заҳираси ўзгаришини 
кўрсатувчи тенглама қуйидаги кўринишга эга бўлади: 
Δk=I-dk-nk ёки Δk=I-(d+n)k 
Меҳнатнинг капитал билан қуроланганлиги пасайиши туфайли уни олдинги даражада сақлаб 
туриш учун инвестицияларнинг капитал чиқиб кетишини қоплайдиган ҳажми зарур. Капитал 
жамғариш нормаси юқори бўлмаса капиталнинг чиқиб кетиши, аҳоли сонининг ўсиши туфайли 
капитал билан қуролланганлик даражаси ўзгармасдан қолиши ёки пасайиб кетиши мумкин. 
Аҳоли ўсишининг ҳисобга олган ҳолда Р. Солоу моделини график жиҳатдан ифодалаш учун 
меҳнатнинг капитал билан қуролланганлиги барқарор даражасини (k*) деб белгилаймиз. 
Аниқлаганимиздек, агар бир ишчига тўғри келадиган капитал (k=const) бўлса иқтисодиёт
мувозанат ҳолатида бўлади. Агар k1катталигидан юқори ва (k
1
) k* га қадар ўсади. Агар k
2
>k*, унда инвестициялар уларнинг критик 
даражасидан паст ва(k
2)
k* га қадар пасаяди. Модел иқтисодиёт барқарор ҳолатда бўлиши учун 
инвестициялар sf(k) капитал чиқиб кетиши ва аҳолининг ўсиши (d+n)k оқибатларини қоплаши 
кераклигини кўрсатади. Б ҳолда капитал билан қуролланганлик (k) ва меҳнат унумдорлиги (y) 
ўзгармас қолади. 
I.dk 
dk 
I’
1
dk
1
.I
1
1
s
2
f(k) 
s
1
f(k) 
k 
k*
2
k*
1
(d+n)k
sf(k
1
)
I,(d+n)k

---