14-ma’ruza. 7-bob. 14-mavzu: tekis egilish

NAZORAT SAVOLLARI.

1. 
   Sterjenning ustivorligini tekshirishda uning ko’ndalang kesimi qanday tanlanadi?
   
2. 
   Bo’ylama va ko’ndalang egilishining birga ta’sirida kuchlar ta’sirining mustaqillik prinsipini ishlatib bo’ladimi?
   
3. 
   Bo’ylama va ko’ndalang egilishning birgalikdagi ta’sirida salqilik siquvchi kuch qiymati bilan qanday bog’lanadi? Eyler kuchining qiymati nimaga teng?
   
4. 
   Eyler kuchi bilan kritik kuch orasida qanday farq bor?
   
5. 
   Bo’ylama va ko’ndalang egilishning birga ta’sirida balkaning ko’ndalang kesimidagi eng katta normal kuchlanish qanday topiladi?
   
6. 
   Bo’ylama va ko’ndalang egilishning birga ta’siridan balkaning mustahkamligi qanday hisoblanadi, uning ruxsat etilgan yuk bo’yicha hisoblanishiga sabab nima?
   

26. ma’ruza.

14-BOB.

27-mavzu: DINAMIK YuKLAR TA’SIRIDAGI ELEMENTLARNING MUSTAHKAMLIGI.

REJA:

1. 
   Umumiy tushunchalar.
   
2. 
   Mashina va inshoot qismlariga inersiya kuchlarining ta’siri. 3.Zarb yuklari ta’sirida hosil bo’ladigan kuchlanishlar.
   

4. 
   Mashina va inshoot qismlarida hosil bo’ladigan tebranma harakatlar.
   
5. 
   Erkinlik darajasi birga teng bo’lgan sistemaning erkin tebranma harakati
   

Таянч тушунчалари ва иборалари: динамик куч,статик куч, зарба ва даврий ўзгарувчан кучлар, тебраниш кучлари, ҳаракат тезланиши, ўзгармас тезлик, машина ва иншоот қисмларида ҳосил бўладиган кучланиш ва деформациялар.

1. 
   Biz yuqorida mashina va inshoot qismlarining mustahkamligi, bikrligi va ustivorligiga oid masalalarni faqat statik kuchlar ta’sirigagina hisoblashni o’rgandik. Statik kuchlar mashina va inshoot qismlariga shu qadar sekin qo’yiladiki, ularda hosil bo’ladigan harakat tezlanishi juda kichik bo’lib, loyihalash paytida ular e’tiborga olinmaydi.
   

Dinamik kuchlar jumlasiga inersiya, zarba va davriy o’zgaruvchan kuchlar kiradi. Masalan, trosga osilgan yuk o’zgarmas tezlik bilan ko’tarilayotgan bo’lsa, yuk trosga statik ta’sir qiladi, agar yuk ma’lum tezlanish bilan ko’tarilsa, yuk trosga dinamik ta’sir qiladi va ularning zarralarida tezlanish hosil bo’ladi.
Agar biror mashina va inshoot qismlari tezlanish bilan ilgarilanma yoki aylanma harakat qilsa, uning o’z og’irlik kuchidan boshqa yana inersiya kuchlari ta’sir qiladi. Masalan, tekis aylanma harakatdagi g’ildirak tug’unlarida hosil bo’lgan markazdan qochirma kuch inersiya kuchidir.
O’tkazilgan tajribalar ko’rsatadiki, dinamik va statik kuchlar ta’siridan hosil bo’ladigan kuchlanish va deformasiyalar bir-biridan katta farq qiladi.
Dinamik kuch ta’sirida bo’lgan mashina va inshoot qismlarida hosil bo’ladigan kuchlanish va deformasiyalarni topishdan tashqari, ularning materialining mexanik xossalarini ham e’tiborga olish lozimdir.

2. 
   Avvalo dinamik kuchlar ta’siridagi mashina va inshoot qismlarining mustahkamligiga oid masalalarni ko’rib chiqamiz. Agar
   

konstruksiyalarning harakatlanuvchi qismlarining tezlanishi o’zgarmas qiymatga ega bo’lsa, ularda tebranma harakat hosil bo’ladi.