14-ma’ruza. 7-bob. 14-mavzu: tekis egilish

21-ma’ruza.

11-BOB.

20. mavzu:MURAKKAB QARShILIK (MURAKKAB DEFORMASIYa).

REJA:

1. 
   Cho’zilish bilan egilishning birgalikdagi ta’siri.
   
2. 
   Markaziy bo’lmagan siqilish (umumiy hol
   

Tayanch tushunchalari va iboralari:murakkab qarshilik, murakkab deformasiya, siniq sterjenlar, zo’riqish kuchlari, qiyshiq egilish, normal kuchlanish, deformasiya, netral chiziq holati, cho’zilish bilan egilish, markaziy bo’lmagan siqilish.

1. 
   Mashina va inshoot qismlari ichida juda ko’p elementlari bir yo’la cho’zilish (siqilish) bilan egilishga qarshilik ko’rsatadi. 11.13 -shaklda ustunning istalgan kesimida eguvchi moment, ko’ndalang va bo’ylama kuchlar hosil qiluvchi kuch ta’sir qiladigan oddiy hol ko’rsatilgan. Ustunning bikrligini katta deb faraz qilib, uning deformasiyalarini hamda ustun gorizontal bo’yicha siljimaydi deb,  kuchi ta’siridan bo’ladigan eguvchi momentlarni hisobga olmaslik mumkin.
   

11.13-shakl. 11.14-shakl.

Shunday qilib, kuchlarning bir-biriga xalal bermaslik prinsipidan foydalanib, S nuqtaning kuchlanishini siqilish va egilishdan hosil bo’ladigan kuchlanishlar yig’indisidan iborat deb qarash mumkin:

   ^N
F
 ^{М x}  у J _x
(11.9)

11.14-shaklda ko’rsatilgandek, ustunga ta’sir etuvchi kuch ikkita bosh o’qqa nisbatan momentlar hosil qilsa, normal kuchlanishni uchta kuchlanish yig’indisidan iborat deb qarash mumkin:

  ^N
F
_ M _x
J _x
y  ^{M у} x
J _у
(11.10)

Ustunning istalgan kesimining ixtiyoriy nuqtasidagi kuchlanish va shu kesimdagi eng katta kuchlanish (11.10) formuladan topiladi.
Agar ustunning ko’ndalang kesim yuzasi to’g’ri to’rtburchak, qo’shtavr kabi oddiy ko’rinishda bo’lsa, eng katta ekstremal kuchlanish quyidagi formuladan topiladi:



N

F
max ^
min
_ M _x
W_x
 M _у
W_у
(11.11)

Ustunning ko’ndalang kesim yuzasi murakkab shaklli bo’lsa, avval neytral chiziqning holatini, keyin bu chiziqdan eng uzoqda yotgan nuqtani aniqlash lozim va undagi kuchlanish qiymati eng katta bo’ladi. Istalgan nuqtadagi kuchlanish kesim bilan neytral chiziq orqali biror burchak ostida o’tuvchi tekislik orasidagi kesmalar bilan grafik ravishda ko’rsatilishi mumkin. 11.15-shakldagidek, eng katta kuchlanish eng uzoqda yotgan nuqtadan qo’yiladi.

2. 
   Murakkab deformasiyaning ikkinchi muhim holi, bu bitta bo’ylama kuch ta’sirdan paydo bo’lgan egilishning va bo’ylama kuchning qo’shilishidan hosil bo’lgan markaziy bo’lmagan siqilish yoki cho’zilish hisoblanadi Bunday hollar, ko’prik tayanchlarini va bino ustunlarini hisoblashda ko’p uchraydi. Markaziy bo’lmagan siqilish holatida tashqi kuchlarning teng ta’sir etuvchisi markaziy siqilishdagidek, ustunning bosh inersiya o’qlari ustida yotmay, uning o’qiga parallel ravishda e masofada ta’sir etadi (11.16–shakl). Bu masofa e ga ekssentrisitet deyiladi.
   

Siquvchi  kuchning bosh inersiya o’qlariga nisbatan koordinatalari x_p va