14-amaliy mashg'ulot. Avtomatik indetifikatsiyalash. Shtriхli kоdlаsh. Mаhsulоtlаrni shtriхli kоdlаsh tizimi

---

14-AMALIY MASHG'ULOT.AVTOMATIK INDETIFIKATSIYALASH.
SHTRIХLI KОDLАSH. MАHSULОTLАRNI SHTRIХLI KОDLАSH TIZIMI. 
 
Standartlashtirish ob‟ektlarini tizimlashtirish standartlashtirishning muayyan ob‟ektlari 
majmuiyni ilmiy ketma-ketlik bilan tasniflash (sinflash) va mayyan tartiblashtirishdan iborat. 
Ixtiyoriy ob‟ektni tizimlashtirish foydalanish uchun qulay, aniqlangan tizimni 
shakllantirish va ularni ketma-ketlikda joylashtirish maqsadida amalga oshiriladi. 
Tizimlashtirishning eng oddiy tizimi turli lug‟at va ma‟lumotlardan foydaniladigan alifbo 
bo‟lib hisoblanadi. Standartlashtirish ob‟ektlarini tarib raqamlashtirish yoki ularni voqealar 
ketma-ketligiga asoslangan holda joylashtirishda qo‟llaniladi. Masalan, ГОСТ, O„z DSt 
standartlarini o‟sib borish tartibi bo‟yicha raqamlashtirish va undan so‟ng qabul qilingan yili 
ko‟rsatiladi. 
Kompyuter texnologiyalari asrida yagona tamoyillarni ishlab chiqish va usullarni 
tizimlashtirishda 
axborot 
moslashuvchanligini 
ta‟minlash 
maqsadida 
sinflashtirish, 
identifikatsiyalash va kodlashtirish dolzarb ahamiyatga ega. Turli xillikni tizimlashtirishning 
asosi sinflashtirish (tasniflashtirish) bo‟lib hisoblanadi. 
Tasniflashtirish (sinflashtirish)
– ob‟ektlar to‟plamini qabul qilingan usulga muvofiq 
aniqlangan alomatlar asosida farqlash yoki ularni kelib chiqishi bo‟yicha tasnifiy guruhlash 
(taksonlar)ga ajratishdir. 
Alomatlar 
– ob‟ekt shaklini boshqalaridan farqlovchi ob‟ektning o‟ziga xos xossasidir. 
Ob‟ektlarni tasniflashtirishda ularni umumiy alomatlariga bog‟liq bo‟lgan sinf, sinf osti, turi, 
razrayadlar guruhi va boshqa ko‟rsatkichlari bo‟yicha joylashtirish hamda bir-biriga bo‟ysungan 
ob‟ektlar tizimi yaratiladi. 
Umumiy tasniflash o‟zida ixtiyoriy ob‟ektlar ketma-ketligi usulini namoyon etib va uni 
qo‟llash universaldir, shuning uchun bu usul aniqlashtirishni talab etadi. Faqat “tasniflashtirish 
(tasniflashgan)” tushunchasining 900 dan ortiq ta‟rifi ma‟lumdir. Ulardan eng ko‟p tarqalgani va 
sinflash ma‟nosi to‟g‟risida etarlicha aniq tushunchani beruvchi quyidagilar hisoblanadi: 
ob‟ektlar tasnifi yoki bu tushunchalarning o‟zaro bog‟liqligini o‟rnatish vositasi sifatida 
foydalaniladigan, inson faoliyati yoki bilimlar sohasida u yoki bu ketma-ket bog‟langan 
tushunchalar (ob‟ektlar tasnifi) tizimi.
Tasniflashtirish va kodlashtirish fikrlash jarayoni faolligi bilan bevosita bog‟liqdir, 
ayniqsa uning asosiy qismi bo‟lmish, bu ma‟lumotni o‟zlashtirishga javob beradi. 
Shu jihati bilan ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish bo‟yicha bajaruvchining 
ishlarini optimallashtirishga bog‟liqdir. Zamonaviy ishlab chiqarish tizimlarida ma‟lumotlarni 
hiddan ziyod hajmda bo‟lishini hisobga olib, uni aniq ishlashi uchun amaldagi vaqt rejimida 
ulardaga ma‟lumotlarni ko‟lab-quvvatlash lozimdir. Bundan ma‟lumotlarni sifatli sinflashda 
kompyuter texnologiyalarini qo‟llash bilan ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishning 
optimallashtirish hamda shu tartibda vaqtni qisqartirgan holda ma‟lumotlar qayta ishlanadi. 
Tasniflashtirish (sinflashtirish) usullari to‟plam va to‟plam ostilariga bo‟lish usuli bilan 
aloqadorligi darajasi muhim ahamiyatga ega. Ob‟ektlarni tasniflashning ikkita asosiy: ierarxik va 
fasetli usuli mavjud.