14 – боб. Меҳнат ва иш ҳАҚини ҳисобга олиш

Тариф ставкаси – ишчининг разрядига мувофиқ унга матлум вақт бирлиги давомида тўланадиган ҳақ миқдорини аниклайди. Одатда, тариф ставкаси биринчи разряд учун белгиланиб, қолган разрядлар учун эса биринчи разряд тариф ставкасини қолган разрядлар тариф коэфициентларига кўпайтириш йўли билан аниқланади.

Иш ҳақи тўлаш	Тариф	Иш ҳақи тўлаш	Тариф
0	1,000	12	3,581
1	1,450	13	3,808
2	1,595	14	4,038
3	1,755	15	4,271
4	1,930	16	4,508
5	2,115	17	4,748
6	2,308	18	4,991
7	2,510	19	5,238
8	2,716	20	5,488
9	2,926	21	5,998
10	3,140	22	5,998
11	3,358

Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар меҳнатга ҳақ тўлаш шакллари, тизимлари, миқдорларини мустақил белгилайдилар. Айни вақтда корхоналар меҳнатга ҳақ тўлашнинг қонун билан кафолатланган энг кам миқдорини таьминлаши лозим.

Иш ҳақи меҳнат учун тўланадиган ҳақнинг ҳама турларини, шу жумладан, маблағ билан таьминлаш манбаидан қатьий назар, пул ёки натура шаклида ҳисобланган ҳар хил мукофотларни, қўшимча ҳақларни, устама ҳақни ва ижтимоий имтиёзларни, шунингдек ходимга ишламаган вақт учун тўланадиган ҳақлар (таътил ҳақи, байрам кунлари ва ҳақозолар учун) ўз ичига олади.
Иш ҳақи ўз таркибига кўра иккига бўлинади.

• 
  асосий иш ҳақи;
  
• 
  қўшимча иш ҳақи.
  

Асосий иш ҳақи ишчи ва ходимларнинг ишлаган вақтлари учун тўланадиган ҳақ бўлиб, унинг таркидига қўйидагилар киради:

• 
  тариф ставкалари ва маошлар, ишбай нархлар учун тўланадиган ҳақ;
  
• 
  ишчиларнинг айби бўлмаган бекор туриб қолишлар учун тўланадиган ҳақ;
  
• 
  тунда ишлаганлик учун қўшимча ҳақ;
  
• 
  аккорд усулида тўланадиган ҳақ;
  
• 
  иш ҳақи фондидан тўланадиган ҳақ;
  
• 
  дам олиш кунлари, байрам кунлари, иш вақтидан ташқари саотларда ишлаганлик учун одатдаги иш шарт-шароитидан четга чиққанлик ва бошқалар учун ишчиларга юқори нархлар бўйича тўланадиган қўшимча ҳақ.
  

Қўшимча иш ҳақи ходимларнинг ишламаган вақтлари учун тўланадиган ҳақ бўлиб, унинг таркибига қўйидагилар киради:

• 
  таьтилларгатўланадиган асосий ва қўшимча ҳақ;
  
• 
  ўсмирларга имтиёзли саотлар учун тўланадиган ҳақ;
  
• 
  давлат ва жамоат бурчларини бажарганлик учун тўланадиган ҳақ;
  
• 
  текинга бериладиган квартиралар, коммунал хизматлар ва бошқалар қиймати
  

Хозирги шароитда ишчи ва ходимларга тўланадиган иш ҳақи шакллари ҳам ранг-барангдир. Қўйидаги жадвалда иш ҳақи тўлашнинг шакллари келтирилган: