|
14.3.Меҳнат ҳақи аҳисобининг хужжатларда
расмийлаштириш
Корхона ва ташқилотларда меҳнкт ҳақи ҳисоби тўғри ташқил қилиш учун, энг аввало, шахсий таркиб зҳисобини тўғри юритиш лозим. Ходимларни ишга кабул қилиш, ишдан бушатиш, бошқа ишга ўтказиш, уларга таьтил берилгани, тунда, иш вақтидан ташқари вақтда, байрам кунларидаишлаганлиги ҳақида ишончли маьлумот бўлгандагина корхона ходимлари билан ўз вақтида ҳисоб-китоб қилиш мумкин. Ана шу максадда корхона адрлар булимии шахсий таркиб ҳисобини ҳамда бошқа хизматлар билан биргаликда иш вақтидан войдаланиш ҳисобини олиб боради.
Шахсий таркибни ҳисобга олиш учун қўйидаги хужжатлардан фойдаланилади.
Т-1 шакли. Ишга кабул қилиш ҳақида бўйрук.
Т-2 шакли. Шахсий варака.
Т-5 шакли. Бошқа ишга ўтказиш ҳақида бўйрук.
Т-6 шакли. Таьтил бериш ҳақида бўйрук.
Т-8 шакли. Меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳақида бўйрук.
Иш вақтини ҳисобга олиш учун Т-12 шаклидаги маҳсус табелдан фойдаланилади. Табель – булим, бригада, цех ходимларнинг нома-ном рўйхати улиб, ундан иш вақтини ҳисобга олиш учун фойдаланилади.
Ҳар бир ходимга табель рақами бириктирилади ва у меҳнат, ищ ҳақи бўйича расмийлаштириладиган барча хужжатларда курстилиб боради.
Ҳисобот даври бошланишидан аввал ўтган ойдаги табелдан ходимнинг исми-шарифи кучириб ёзилади ва ишга чикиш, иш вақтини сарфлаши шартли белгилар ёрдамида ҳисобга олиб борилади. Масалан, меҳнат таьтилидагилар “Т”, касаллик варақаси бўйича ишга чикмаётганлар “К” ҳарфи ва ҳақозолар билан белгиланади.
Ишга чикиш ва иш вақтидан фойдаланиш ҳисоби табелда икки усулда амлда оширилади. Биринчи усулад барча ишга чиккан, кечиккан ва ишга чикмаган ходилар тўлик рўйхат килиб борилади. Иккичи усулда эса табелда фақат кечикканлар, ишга чикммаганлар, яьни маьлум меьёрдан четга чиккан ходимлар рўйхат калиб борилади.
Ҳар бир ходимнинг ишлаган вақти табелда ҳисобот ойининг биринчи яримига ва ой охирига, яьни икки марта ҳисоблаб чиқилади. Табель цех бошлиги томонидан имзоланади ва бухгалтерияг аиш ҳақи ҳисоблаш учун топширилади.
Меҳнатга ҳақ тўлашнинг ишбай шаклида иш ҳақи ҳисоблаш учун табел матлумотлари етарли емас. Бунинг учун қўйидаги бирламчи хужжатлардан фойдаланилади.
Ишбай ишлаш учун нарядлар;
Рапортлар;
Машрурт варакалари;
Қайдномалар;
Бичиш карталари ва ҳақозолар.
Маҳсулотни ҳисобга олиш бўйича бирламчи хужжатнинг энг куп таркалган тури наряддир. Кўпчилик корхоналарда наряд айрим ишчи ёки бригада томонидан бажариладиган ҳар бир ишлаб чиқариш топширигига алохида ёзилади. Топшириқлар йехнинг режа-диспетчер бюроси томонидан цехнинг ишлаб чиқариш режасига мувофиқ технологик карта асосида тўлдирилади. Ишчи томонидан топшириқ бажарилгандан кейин ишлаб чикарган маҳсулот сони ёки бажарилган иш ҳажми бажариш учун сарфланиши лозим бўлган материал меьёри ва ҳақикатда берилган материалнинг сони топшириқда курсатилади. Бу, ўз навбатида, иш ҳақини топшириқ асосида ҳисоблашдагина эмас, балки материаллар сарфининг белгиланган меьёрига риоя қилиниши устидан назорат олиб бориш имконини ҳам беради.
Баьзи корхоналарда ишлаб чиқариш ҳисоби маршурт варакалари тизимида юритилади. Одатда, маршурт варакалари цехнинг режа-диспетчер ходимлари томонидан ёзилиб, унда қайта ишлиниши лозим бўлган айрим деталлар партияси ишлаб чиқариш топшириги сифатида қайд килинади, бажарилган иш натижалари қайта ишлаш жараёнларининг биринчи операциясидан то охирги операциясигача назорат килинида. Шу билан биргаликда маршурт варакалари ёрдамида технологик жараённинг бориши назорат килинади.
Ишчиларга иш ҳақи ҳисоблашда йуналиш варақаси фақат бир сменада ишлаб тамомланган деталлар бўйичагина асос булав олади. Агар шу асменада айрим деталларнинг ишлови тугалланмаса, унда ишчиларга иш ҳақи ҳисоблаш учунр рапорт очилади. Рапорт иш смена бошланмасдан олдин ёзилади ва зарур деталларни цехга жунатиш учун омбор ходимига топширилади. Омбор ходими деталларни жунатиб, бу ҳақда рапортга тегишли белги кўйагандан кейин у техника назорати булимига берилади. Смена охирида қайта ишланган деталлар сони рапортда қайд килинади.
Меҳнат ва иш ҳақини ҳисоблаш бўй ича расмийлаштириладиган бошлангич хужжатлар белгиланган муддатда бухгалтериянинг иш ҳақини ҳисоблаш булимига топширилади. Бухгалтерияда бошлангич хужжатлар текширилади ва қайта ишлаш учун ҳисоблаш марказига берилади. Қайта ишланган хужжатлар, ишчиларнингн табель рақамлари бухгалтерияда цехлар бўйича гурухланади ва ишчиларнинг иш ҳақи шахсий варакаларига ёзиб борилади. Ушбу бошлангич хужжатлар асосида ҳисоблаш ведомости, иш ҳақи бўйича меьёрдан четга чикиш ведомости ва бошқа йигма хужжатлар тўзилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
