13-mavzu: asosiy ekinlarning elita urug‘larini yetishtirish usullari

O‘simliklarni dalada tekshirish xam elita urug‘lar yetishtirishda dastlabki ko‘paytirish kabi eng mas’uliyatli va sermehnat ish xisoblanadi. 1- yilgi urug‘lik ko‘chatzorida dala ikki marta: birinchi marta - g‘o‘za yalpi gullaganda (iyulda) va ikkinchi marta esa ko‘saklar ochila boshlanganda (avgust - sentyabrda) tekshiriladi. Dalani tekshirish vaqtida morfologik belgilari jixatidan notipik oilalar xamda rivojlanishdan orqada qolayotgan va gommoz yoki vilt bilan zararlangan o‘simliklar brakka chiqariladi. Bu oilalar dala daftariga va dalada esa etiketka (yorliq) bilan brak deb belgilab qo‘yiladi. Brakka chiqarilmagan oilalar orasida uchraydigan ayrim notipik, kasallangan, yaxshi rivojlanmagan o‘simliklar yulib olinib, daladan chiqarib tashlanadi. Ikki foizdan ortiq notipik o‘simliklari bo‘lgan oilalar ham brakka chiqariladi. Ikkinchi marta dalada tekshirishda o‘simliklar ayniqsa sinchiklab qaraladi, bu vaqtda paxtaning va tolasining sifatiga organoleptik metod bilan taxminiy baho berish mumkin bo‘ladi. Bu ikkinchi marta tekshirishda notipik oilalarni va o‘simliklarni qo‘shimcha brakka chiqarishdan tashqari, kam hosilli, kechpishr, kasallik va zararkunandalardan kuchli zararlangan ayrim oilalar xam brakka chiqariladi.
1- yilgi urug‘lik ko‘chatzoridagi urug‘lik paxta xosil bir marta: har tup g‘o‘zada 6-7 ta ochilgan ko‘saklar borligida quyidagi tartibda terib olinadi:
1) namuna nusxalar terib olinadi;
2) yaroqsiz deb topilgan oila va o‘simliklar brakka chiqariladi;
3) tanlab olingan oilalardan urug‘lik paxta teriladi.
Brakka chiqarilgan oilalar va ayrim o‘simliklar xosili tanlab olingan oilalar xosilidan 1-2 kun oldin terib olinadi. Brakka chiqarilgan o‘simliklardan terib olingan paxta tezda paxta zavodlariga topshiriladi.
Brakka chiqarilmagan oilalarning hosili har bir oila uchun oldinadan nomerlab qo‘yilgan qoplarga aloxida teriladi. Qoplar ichiga ustidagi nomer yozilgan yorlik tashlab qo‘yiladi. Urug‘lik paxta 7-8 hosil shoxlarigacha bo‘lgan, birinchi - ikkinchi o‘rinda joylashgan faqat sog‘lom va to‘lik ochilgan ko‘saklardan terib olinadi.