|
Urug‘lik paxta xosili ikki marta: birinchi marta - to‘rtinchi -beshinchi xosil shoxlarida; ikkinchi marta esa yettinchi - sakkizinchi xosil shoxlarida ochilgan, yaxshi ochilgan ko‘saklar borligida terib olinadi.
Birinchi galda brakka chiqarilgan oilalar va ayrim o‘simliklar hosil terib olinib, tezda u taysrlov punktiga topshiriladi. Brakka chiqarilmagan oilalardan terib olingan paxta hosili bir joyga to‘plashsh, yangi qoplarga joylanadi va kopning ustiga nomsr yopishtiriladi, xuddi shu nomerli yorlikqa: kslib chiqishi navi, elitaligi, terilgan vaqti yozilib qop ichiga tashlab qo‘yiladi xamda elita nav sifatida tayyorlov punktiga topshshiriladi. Elita ko‘chatzorlarida olib borilgan barcha urug‘lik chora -tadbirlari natijasida elita urug‘lar 100% sof bo‘lishi, ekiladigan urug‘lar standart talablariga to‘lik javob berishi, unuvchanligi 2-klassdan past bo‘lmasligi, tolasi esa muayyan navga xos yuqori texnologik xususiyatga ega bo‘lishi kerak.
Nav ichida chatishtirishni ko‘llab elita urug‘lar yetishtirish
Bu metodika bo‘yicha elita urug‘lar yetishtirish nav ichida chatishtirish ko‘chatzoridan boshlanadi. Bu metod asosiy xisoblanadi va bo‘lajak elitaning sifati barcha chora - tadbirlarni to‘g‘ri o‘tkazishga bog‘liq bo‘ladi.
Nav ichida chatishtirish ko‘chatzori ikkita - ona va ota o‘simliklar ekilgan qismlardan iborat. Ona o‘simlikli qismiga individual tanlangan o‘simliklar urug‘i ekiladi, bu urug‘lar o‘z xo‘jaligida urug‘likka ko‘paytirishdan yig‘iladi. Ota o‘simlikli qismiga muayyan navni ekuvchi boshqa elita xo‘jaliklaridan olinadigan individual tanlangan urug‘lar aralashmasi ekiladi. Ayrim navlar bo‘yicha elita ishlar faqat birgina elita xo‘jaligida olib borilayotgan bo‘lsa, ota o‘simlikli qismi uchun o‘z xo‘jaligida o‘tgan bir - ikki yil ichida tayyolangan individual tanlangan o‘simliklar urug‘idan foydalaniladi.
Nav ichida chatishtirishning muvaffakiyatli chikishida ota formalarni to‘g‘ri tanlash muxim omillardan biridir. Ota formalarni tanlashda ular morfologik va texnologik xususiyatlari jihatidan ona formapar bilai bir xil bo‘lishiga e’tibor beriladi.
Ko‘chatzorning ota o‘simlikli va ona o‘simlikli qismi alohida -aloxida yoki bir uchastkaga qator oralatib joylashtiriladi. G‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligi institutning tavsiyasiga ko‘ra, ota va ona formapar orasidagi har xil sifatni kuchaytirish uchun ko‘chatzorning ota o‘simlikli qismida boshqa, lekin albatga serxosil yer ajratiladi xamda chigit boshqa muddatlarda ekiladi. Har bir elita xo‘jaligida nav ichida chatishtiriladigan ko‘chatzorning ona o‘simlikli qismida 0,5-0,8 ga maydonga individual tanlangan 600-800 ta chigit ekiladi. Har bir tanlangan o‘simlik bir qatorga 40 uyadan qilib ekiladi. Ota o‘simlikli qismida esa 0,4-0,5 ga maydonga 400-600 ta individual tanlash aralashmapari ekiladi. Nav ichida chatishtiriladigan ko‘chatzorning umumiy maydoni 0,9-1,3 gektarni tashkil etadi. Chigit ko‘lda yoki xo‘japikda qabul etilgan qator kengligiga moslangan traktor seyalkada uyalar orasini 30-40 sm dan qilib ekiladi. Yaganalashdan keyin har bir uyada bittadan o‘simlik koldiriladi
Nav ichida chatishtirish ko‘chatzori, dalasi bevosita chatishtirish oldidan, ya’ni g‘o‘za gullashidan ikki - uch kun oldin tekshiriladi. O‘simliklar chatishtirilaetgan davrda har 5-6 kunda kayta kontrol tekshiriladi. Ko‘chatzorning ona o‘simlikli qismini tekshirayotganda notipik o‘simliklardan tashkari, faqat o‘sishdan orkada kolayotgan va gommoz yoki vilt bilan zararlangan o‘simlik oilalari brakka chiqariladi. Bu oilalar dala jurnaliga belgilab qo‘yiladi va dalada esa yorlikka brak deb yozib, o‘simlikka osib qo‘yiladi va chatishtirishga qatnashtirshshaydi. Ona o‘simlikli, shuningdek ota o‘simlikli qismidagi brakka chiqarilmagan oilalarda uchraydigan, tipik bo‘lmagan, kasallangan, rivojlanmagan ayrim o‘simliklar yulib olinadi va daladan chiqarib tashlanadi. Ona o‘simlikli qismidagi ikki protsentdan ortiq notipik o‘simliklari bo‘lgan oilalar xam brakka chiqariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
