13. maruza matni7

 
4.3. Ilmiy izlanishning yakuniy hujjatlari. 
Har qanday tajribali ilmiy 
izlanishlarda tajribaning yakuniy hujjatlari bo’lib ilmiy hisobot, dissertasiya ishlari, 
monografiyalar, tavsiyanomalar xizmat qiladi. 
Ilmiy izlanishni ilmiy adabiyotlar bilan to’ldirish qismida har qanday ilmiy 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

39
chop etilgan ishlar tahlili talab darajasida kiritilgan bo’lishi kerak. Bu talablar 
asosiy fikr, natijaning haqiqiy ishonchligi, logik tartibi, aniqlik, qisqalik va 
ma’nolit tajribadan olingan natijalarining ilmiy yakunini yasash, boshqacha 
aytganda, ilmiy izlanish ishini yozish, avtor tomonidan original fikrini bayon qilish 
va uning logik ketma-ketligi, to’plangan ashyolarni o’z ichiga olib, ularni 
guruhlarga bo’lish, tahlil va yaxlit ilmiy ishni barpo qilish bilan tugallanadi. Ilmiy 
izlanish ishining hisoboti standart talabiga binoan tiklanadi. Bu standart talablari 
umumiy hisobotlar talabi, ilmiy izlanish hisobotlarining tuzilish, tiklash 
qoidalaridan iborat. 
Ilmiy izlanish ishining hisoboti - texnik hujjat bo’lib, qilingan ishlar haqida 
yakuniy ma’lumotlarni (yoki uning ma’lum bir davri uchun) o’z ichiga oladi. 
Hisobotni tayyorlash vaqtida, javoblar shaxs davlat ilmiy ishlarni qayd qilish 
tartibiga binoan tasdiqlangan ma’lumotnoma kartochkasini to’ldiradi. Hisobotga 
bo’lgan umumiy talab: ishni bayon qilishda aniqlik va ketma-ketlik (tartibi), 
argumentlar tasdig’i, qisqalik va fikrning aniqligi, bayon etilgan fikrning 
takrorlanmasligi tavsiyaning asoslanganligi va tavsiyalar. 
Ilmiy izlanish ishi hisoboti muqova, bajaruvchilar ro’yxati, referat, qismlar 
ro’yxati, shartli belgilarning ma’nosi, simvollar, birikmalar va terminlar, kirish, 
asosiy qism, xulosa, foydalangan adabiyotlar va ilovalarni o’z ichiga oladi. 
Hisobotning kirish qismida belgilangan muammolar yaratishda boshlang’ich 
matnlar va asoslar, ushbu izlanishning bu kun zarur ekanligini ko’rsata bilishi 
kerak. Mavzuning bu kunda aktual va original ekanligini ko’rsatib boshqa fanlar 
rivoji bilan bog’liqligini isbotlay olishi kerak.
Hisobotning asosiy eksperimental izlanish natijalari, ularni umumlashtirish 
va baholash kabi masalalardan iborat bo’ladi. Bu eksperiment qismida olingan 
ma’lumotlar tahlili natijasida olingan ilmiy ashyolar o’z davlatimizda qilinayotgan 
o’xshash ishlar va chet davlatlarda yig’ilgan ma’lumotlar bilan taqqoslanadi, 
ishning butunlay yakunlanganligini (o’rganilgan muammoga nisbatan) va olingan 
ma’lumotlarning ishonchligi ko’rsatiladi. Tajribadan olingan ma’lumotlar tekst 
qismi bilan yakunlanadigan jadvallar izlanish obyekti va tajriba uslubiyati, tajriba 
o’tkazilgan joy sharoiti va boshqalarni ham biriktiradi. Eksperimental ashyolar 
faqat jadvallar yoki grafik ko’rinishidagi misollarda ko’rsatilishi lozim. 
Eksperimental ashyolar soni ulardan statistik baho berish va tajriba variantlari 
farqlarini ko’rsatib berish uchun tahlil qilish yetarli bo’lishi kerak.
Boshqa adabiyotlarda olingan ashyolar, ularning mualliflari, nomi va yillari 
aniq ko’rsatiladi. Har qanday hisobot tahlilida kutilmagan yoki sistematik xatolar 
majmuasini ko’rsatishi shart. Eksperimental ishlar statistik tahlil qilinib, qaysi 
uslubda amalga oshirilgani yoziladi. Xulosa qismida ilmiy izlanishning 
natijalaridan olingan qisqa xulosalari, ishlab chiqarishga tavsiya qilingan 
yangiliklar, amaliy ekonomik samaradorligi va xalq xo’jaligidagi ilmiy, sosial 
qimmati ham yoritiladi. Hisobotda qo’shimcha qilib patent izlanishlar ma’lumoti, 
chop etilgan maqolalar, avtorlik guvohnomalari, patentlar ham sanab o’tiladi.