13. maruza matni7

 
Ishlab chiqarish sharoitadagi dala tajribalarining xususiyatlari. 
Xududlarda joylashgan xo’jaliklar yer sharoitining bir-biridan farqi va ko’pincha, 
dehqonchilikning og’ir sharoitlarida bajarilishi bu yerlarda o’tkaziladigan tajribalar 
uslubiyatining ba’zi bir tomonlari o’zgarishiga olib keladi. Har qanday sharoitda 
ham baribir o’rganiladigan amallar va texnologiyalar ushbu xo’jalik hosildorligini 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

43
ko’tarishga qaratiladi. Shuning uchun bu yangi amallar va texnologiyalar joyning 
xususiyatini e’tiborga olib, bir necha yillik tajribalar asosida mana shu 
xo’jaliklarga joriy etiladi. Bu tajribalar esa aynan shu xo’jaliklar sharoiti, 
texnologiyasi va ekin turi agrotexnikasiga mos holda o’tkaziladi. Yuqoridagilardan 
tashqari bu tajribalar joylardagi talablardan kelib chiqqan holda ba’zi eksperiment 
rejalari o’zgartirilishi mumkin. Bu o’zgartirilishlar albatta atrofdagi qo’shni 
xo’jaliklar sharoitlarini ham hisobga olinib qilinadi. Ba’zi bir holatda bitta ilmiy 
korxona bu xo’jaliklar talabidagi keng muammolarni yechish imkoniyatiga ega 
bo’lmasligi mumkin. 
Ishlab chiqarish sharoitida xo’jaliklarda tajriba uyushtirishda ikki narsaga 
e’tibor berish kerak:
1. Tajribani alohida ajratilgan uchastkada emas, balki xo’jalikning ekish 
oborotida (aylanmasida) bo’lgan uchastkalardan birida o’tkazish; 
2. Variantlar ekish va ularga ishlov berish xo’jalik agrotexnikasi bilan
bog’angan bo’lishi kerak. Ba’zi bir holatlar, masalan, ximikatlar, navlar urug’i kam 
miqdorda bo’lganda kichkina yer uchastkasi bilan chegaralanib qolish bundan 
mustasno. 
Tajriba dasturida variantlar ko’p bo’lmasligi kerak (3-4 ta xolos). Uslubiyati 
va ekish texnologiyasi, o’simliklarga ishlov berishda xo’jalik bilan bir xil bo’ladi 
va ishlab chiqarish jarayonlarini qiyinlashtirmaydi. Xo’jalik sharoitida tajriba 
natijasining mavaffaqiyatli bo’lishini: 1). izlanish maqsadini dasturda to’g’ri 
belgilash; 2). xo’jalik rahbarlarining tajribaga bo’lgan munosabatlari; 3). tajriba 
uslubiyati talablarning to’g’ri bajarilishlari belgilaydi. 
Chunki, xo’jalik sharoitida tajriba o’tkazish faqatgina tadqiqotchining ishi 
emas, bu butun bir jamoa ishidir. Shuning uchun ham bu kabi tajribalar ilmiy 
ishlab chiqarish tajribalari deyiladi. Xo’jaliklarda amalga oshiriladigan tajribalar 4 
xilga bo’linadi: 
1. Namuna tajribalari. 
2. Aniq taqqos tajribalari. 
3. Yangi agrotexnika samaradorligini o’rganish.
4. Ko’rgazmali tajribalar.